Bốn Mươi Năm Nói Láo của Vũ Bằng là một trong những hồi ký – tùy bút nổi bật nhất trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Đây không chỉ là tự truyện của một nhà báo kỳ cựu, mà còn là một bức chân dung sinh động về xã hội, nghề báo và con người Việt Nam trong nửa đầu thế kỷ XX. Bằng giọng văn sắc sảo, châm biếm nhưng chan chứa nhân tình, Vũ Bằng đã kể lại cuộc đời mình cùng những trải nghiệm cay đắng, bi hài trong nghề “cầm bút” – một nghề ông gọi là “nói láo” nhưng lại chứa đựng nhiều sự thật nhất.
Cuốn sách mở đầu với giọng tự sự vừa hóm hỉnh vừa chua chát: Vũ Bằng, người dành cả đời làm báo, từng bước đi qua những tờ báo nổi tiếng thời bấy giờ, từ Trung Bắc Tân Văn, Tiểu Thuyết Thứ Bảy cho đến Hà Nội Báo. Trong suốt “bốn mươi năm nói láo” ấy, ông chứng kiến và tham dự vào không biết bao nhiêu câu chuyện trớ trêu, nơi ngòi bút có thể trở thành vũ khí, nơi sự thật đôi khi bị uốn cong bởi quyền lực, đồng tiền hay lợi ích. Nhưng vượt lên trên tất cả, Vũ Bằng vẫn giữ được một tấm lòng yêu nghề, một niềm tin rằng báo chí, nếu được làm với lương tâm, vẫn là công cụ chân chính để bảo vệ con người và xã hội.
Bốn Mươi Năm Nói Láo không chỉ kể chuyện nghề mà còn là bản ký sự sống động về một giai đoạn đầy biến động của đất nước. Qua ngòi bút của ông, người đọc được chứng kiến không khí Hà Nội đầu thế kỷ XX – nơi những quán cà phê, tòa soạn báo, và con người với muôn màu muôn vẻ: từ nhà văn, nhà báo, đến chính khách, thương nhân và dân thường. Mỗi trang viết đều thấm đẫm phong vị Hà Nội xưa – tinh tế, dí dỏm, nhưng cũng phảng phất nỗi buồn thời cuộc.
Điều khiến tác phẩm trở nên độc đáo là giọng văn của Vũ Bằng – vừa mỉa mai, hài hước, vừa sâu sắc và đẫm chất nhân sinh. Ông gọi nghề báo là “nói láo” nhưng không phải để bôi nhọ, mà để tự giễu, để phê phán chính những mặt tối trong nghề và trong con người. Bằng lối kể chuyện chân thật, xen lẫn hồi ức và suy tư, ông vừa kể vừa ngẫm, khiến độc giả vừa bật cười vừa chùng lòng suy nghĩ.
Ẩn sau sự hóm hỉnh là một nỗi buồn lặng lẽ của người nghệ sĩ yêu sự thật nhưng sống trong một thời buổi mà sự thật bị méo mó. Vũ Bằng nhìn lại “bốn mươi năm nói láo” của mình không phải để khoe khoang, mà để sám hối, để nhắc nhở thế hệ sau về đạo đức nghề nghiệp và giá trị của ngòi bút trung thực.
Bốn Mươi Năm Nói Láo là một tác phẩm vừa mang tính tự truyện, vừa là một bức tranh xã hội, đồng thời là một áng văn tràn đầy nhân tình thế thái. Vũ Bằng không chỉ kể lại cuộc đời một nhà báo, mà còn kể lại hành trình tìm kiếm sự thật và nhân phẩm trong thế giới đầy giả dối. Với lối viết duyên dáng, sâu cay và thấm đẫm tinh thần phản tỉnh, tác phẩm này xứng đáng được xem là một trong những cuốn hồi ký văn học đáng đọc nhất của Việt Nam thế kỷ XX – một “tập nhật ký bằng máu và nụ cười” của một người trót mang nghiệp cầm bút suốt đời.
