Hà Nội băm sáu phố phường của Thạch Lam là một trong những tác phẩm văn học đặc sắc nhất viết về Hà Nội – không chỉ ghi lại hình ảnh phố phường, con người mà còn thấm đẫm tình cảm, hoài niệm và cái nhìn nhân văn sâu sắc của một người yêu tha thiết mảnh đất ngàn năm văn hiến. Đây không chỉ là một tập tùy bút, mà còn là một áng văn giàu chất thơ, thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của một nhà văn tài hoa.
Viết về Hà Nội, nhiều người từng làm, nhưng Thạch Lam là một trong những người hiếm hoi làm được điều đặc biệt: không miêu tả Hà Nội như một địa danh, mà như một thực thể sống – có ký ức, nhịp thở, và linh hồn riêng. Qua từng trang viết của Hà Nội băm sáu phố phường, độc giả không chỉ nhìn thấy hình ảnh của những phố Hàng Gai, Hàng Bạc, Hàng Đào… mà còn cảm nhận được hương vị của những món ăn dân dã, tiếng rao đêm, dáng điệu người bán hàng rong, nét sinh hoạt đặc trưng của người dân Hà Nội xưa.
Thạch Lam không dùng văn chương hoa mỹ hay cầu kỳ. Văn ông nhẹ nhàng, giản dị, nhưng mỗi câu chữ đều như được chắt lọc từ một tình yêu thiết tha và sự quan sát tỉ mỉ. Có khi chỉ là vài dòng ngắn ngủi nói về một món ăn – như bánh cuốn Thanh Trì, bún ốc Hồ Tây, chè Mười Sáu – nhưng người đọc vẫn thấy rõ được cái hồn của ẩm thực Hà Nội, sự tinh tế và sâu lắng nằm trong từng hương vị giản dị ấy. Chính sự dung dị trong lời văn đã làm bật lên vẻ đẹp thầm lặng của những con phố, những con người mà ông miêu tả.
Một điểm đặc biệt khác của Hà Nội băm sáu phố phường chính là sự hoài niệm. Tác phẩm được viết trong bối cảnh Hà Nội đang dần biến đổi dưới làn sóng hiện đại hóa và ảnh hưởng của phương Tây. Trong không khí ấy, Thạch Lam như một người gìn giữ ký ức, khẽ khàng ghi lại những vẻ đẹp đang dần phai mờ – không hề bi lụy, nhưng đầy tiếc nuối. Ông không chỉ kể, mà như đang trò chuyện với người đọc, để cùng nhắc nhớ những điều đẹp đẽ mà thời gian dễ dàng cuốn trôi.
Tác phẩm cũng là một đóng góp quan trọng cho văn học đô thị Việt Nam, với lối viết nhẹ nhàng, thiên về cảm xúc và cái nhìn đầy chất nhân văn. Dưới ngòi bút của Thạch Lam, mỗi phố phường Hà Nội không chỉ có hình dáng cụ thể, mà còn có tâm hồn riêng biệt, góp phần tạo nên một Hà Nội đa chiều, sinh động và gần gũi.
Hà Nội băm sáu phố phường là món quà quý giá dành cho những ai yêu Hà Nội, và cũng là tài liệu sống động giúp thế hệ sau hiểu hơn về vẻ đẹp văn hóa, lịch sử và con người nơi mảnh đất kinh kỳ. Một cuốn sách không nên đọc vội, mà nên được thưởng thức như cách người ta nhâm nhi một tách trà thơm trong buổi chiều thu Hà Nội.
