Hàn Phi Tử của Nguyễn Hiến Lê là một tác phẩm nghiên cứu sâu sắc về tư tưởng và cuộc đời của Hàn Phi, nhà triết học pháp gia nổi tiếng thời Chiến Quốc, đồng thời là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn tới lý luận chính trị và pháp trị ở Trung Hoa cổ đại. Cuốn sách không chỉ trình bày cuộc đời Hàn Phi mà còn giải thích tư tưởng pháp gia một cách rõ ràng, giúp người đọc hiện đại hiểu được ý nghĩa và tác động của học thuyết này.
Nguyễn Hiến Lê mở đầu bằng bối cảnh lịch sử: thời Chiến Quốc, Trung Hoa chia cắt, các nước tranh giành quyền lực, xã hội hỗn loạn và luật pháp chưa thực sự hoàn chỉnh. Trong bối cảnh đó, Hàn Phi xuất hiện như một người hiểu sâu về bản chất con người và cấu trúc quyền lực, đồng thời tin tưởng vào kỷ luật, luật pháp và cơ chế quản lý nghiêm minh để duy trì trật tự xã hội. Tác giả tái hiện cuộc đời Hàn Phi từ tuổi thơ, sự học tập với các thầy giỏi, đến những bước đi chính trị đầy phức tạp và cuối cùng là những mâu thuẫn dẫn đến bi kịch cá nhân của ông.
Một trong những điểm nổi bật của cuốn sách là phần phân tích tư tưởng pháp gia mà Hàn Phi theo đuổi. Nguyễn Hiến Lê giải thích các khái niệm như pháp (luật), thuật (kỹ thuật quản lý), lực (quyền lực) và cách Hàn Phi đề xuất áp dụng chúng để xây dựng nhà nước vững mạnh. Tác giả trình bày những nguyên tắc này một cách dễ hiểu, đồng thời đặt chúng trong bối cảnh lịch sử và xã hội, giúp người đọc nhận thấy rằng pháp gia không chỉ là lý thuyết cứng nhắc mà là sản phẩm của nhu cầu thực tiễn trong một thời kỳ đầy biến động.
Cuốn sách cũng nhấn mạnh nhân cách và bi kịch của Hàn Phi: trí tuệ xuất chúng nhưng gặp thời loạn, tài năng bị nghi kỵ, cuối cùng phải chịu cái chết oan nghiệt. Nguyễn Hiến Lê không chỉ kể sự kiện mà còn phân tích nguyên nhân và hậu quả, từ đó rút ra bài học về mối quan hệ giữa tài năng, chính trị và nhân cách. Ông làm nổi bật sự căng thẳng giữa lý tưởng và thực tiễn, giữa đạo đức cá nhân và nhu cầu quyền lực, khiến Hàn Phi trở thành một hình tượng vừa vĩ đại vừa bi thương.
Hàn Phi Tử là cuốn sách phù hợp cho những ai quan tâm đến triết học cổ đại, chính trị học và lịch sử Trung Hoa, đồng thời muốn tìm hiểu cách một con người có thể kết hợp tư tưởng với hành động, và cách xã hội đối diện với trí tuệ vượt thời đại. Qua tác phẩm, Nguyễn Hiến Lê truyền tải thông điệp rằng việc hiểu rõ tư tưởng cổ điển không chỉ giúp nhận thức lịch sử mà còn rèn luyện khả năng suy xét, phán đoán và nhìn nhận thực tiễn đời sống hiện đại.
