Rễ Bèo Chân Sóng là hồi ký của nhà văn Vũ Bão, một cuốn sách mang dáng dấp tự sự nhưng đồng thời cũng là bản ghi chép sinh động về một đời người gắn chặt với những biến động lớn của lịch sử và đời sống văn học Việt Nam thế kỷ XX. Tác phẩm không đi theo lối kể hào nhoáng hay tô đậm chiến công, mà chọn cách nhìn lắng sâu, bình thản, đôi khi hóm hỉnh, đôi khi cay đắng, như chính nhan đề mộc mạc mà giàu gợi mở của nó.
Nhan đề Rễ Bèo Chân Sóng gợi ra hình ảnh của những kiếp người trôi dạt, bám víu vào đời sống bằng những “rễ” mảnh mai, luôn bị xô đẩy bởi sóng gió thời cuộc. Vũ Bão tự đặt mình trong dòng chảy ấy, không đứng trên cao để phán xét, cũng không tự tách mình khỏi đám đông. Ông kể về cuộc đời mình như một phần của số phận chung, nơi cá nhân và lịch sử đan xen, tác động lẫn nhau một cách âm thầm nhưng dai dẳng.
Hồi ký mở ra từ những năm tháng tuổi trẻ, khi đất nước còn chìm trong khói lửa chiến tranh. Những trải nghiệm của tác giả trong quân ngũ, trong công tác báo chí, văn nghệ được kể lại bằng giọng điệu vừa chân thực vừa tiết chế cảm xúc. Không có những trang bi tráng được đẩy lên cao trào, thay vào đó là những chi tiết đời thường: nỗi mệt mỏi của hành quân, sự thiếu thốn vật chất, những mối quan hệ đồng đội giản dị nhưng bền chặt. Chính cách kể này khiến chiến tranh hiện lên gần gũi và thật hơn, không bị che phủ bởi lớp sương huyền thoại.
Một phần quan trọng của Rễ Bèo Chân Sóng dành cho đời sống văn chương và những người cầm bút cùng thời với Vũ Bão. Qua hồi ức của ông, độc giả có cơ hội gặp lại không khí sinh hoạt văn nghệ của một giai đoạn nhiều biến động, với những mối quan hệ phức tạp, những lựa chọn khó khăn, và cả những sai lầm không dễ nói thành lời. Vũ Bão không né tránh những góc khuất, nhưng cũng không dùng hồi ký như công cụ để thanh minh hay kết tội. Ông kể bằng thái độ tự vấn, đôi khi là tự giễu, tạo nên một giọng điệu hiếm gặp: thẳng thắn mà không gay gắt.
Điều làm nên sức nặng của cuốn hồi ký nằm ở cảm thức về con người nhỏ bé trước dòng đời lớn. Vũ Bão ý thức rất rõ vị trí của mình: không phải nhân vật trung tâm của lịch sử, mà là một “rễ bèo” bị cuốn theo “chân sóng”. Chính ý thức ấy giúp tác phẩm tránh được sự phô trương, đồng thời tạo ra chiều sâu nhân văn. Những suy ngẫm về nghề viết, về trách nhiệm của người cầm bút, về sự thỏa hiệp và giới hạn của bản thân được thể hiện kín đáo nhưng ám ảnh.
Văn phong của Rễ Bèo Chân Sóng giản dị, giàu khẩu ngữ, mang hơi thở đời sống, đúng với phong cách quen thuộc của Vũ Bão. Sự hóm hỉnh nhẹ nhàng đan xen trong nhiều trang viết giúp cuốn sách không trở nên nặng nề, dù nội dung chất chứa nhiều trải nghiệm gai góc. Đây là một cuốn hồi ký không chỉ dành cho những ai quan tâm đến lịch sử hay văn học, mà còn cho những người muốn hiểu hơn về thân phận cá nhân trong những cơn sóng lớn của thời đại.
