Nền Hòa Bình Mong Manh – Washington, Hà Nội Và Tiến Trình Của Hiệp Định Paris của Pierre Asselin là một công trình lịch sử – chính trị có giá trị học thuật cao, tập trung phân tích quá trình hình thành, thương lượng và sụp đổ trên thực tế của Hiệp định Paris năm 1973. Cuốn sách không tiếp cận sự kiện này như một “khoảnh khắc hòa bình” đơn lẻ, mà như một tiến trình phức tạp, đầy mâu thuẫn, nơi chiến tranh và hòa bình song hành, đan xen và phủ định lẫn nhau.
Trung tâm của tác phẩm là mối quan hệ căng thẳng, vừa đối đầu vừa dò xét, giữa Washington và Hà Nội trong giai đoạn cuối của cuộc chiến tranh Việt Nam. Pierre Asselin đặc biệt nhấn mạnh vai trò của các quyết định chính trị cấp cao, cho thấy Hiệp định Paris không chỉ là kết quả của những vòng đàm phán ngoại giao, mà còn là sản phẩm của toan tính chiến lược, áp lực nội bộ và giới hạn quyền lực của cả hai phía. Đối với Hoa Kỳ, hiệp định là con đường rút lui trong danh dự; đối với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đó là một bước đi chiến lược nhằm loại bỏ sự can thiệp quân sự trực tiếp của Mỹ, mở đường cho giai đoạn quyết định của cuộc chiến.
Một điểm nổi bật của Nền Hòa Bình Mong Manh là cách tác giả khai thác sâu các nguồn tư liệu từ cả phía Mỹ lẫn phía Việt Nam, bao gồm tài liệu lưu trữ, hồi ký, biên bản họp và trao đổi ngoại giao. Nhờ đó, cuốn sách tránh được cái nhìn phiến diện vốn thường gặp trong nhiều công trình trước đây. Pierre Asselin cho thấy rõ sự khác biệt trong cách hai bên hiểu và diễn giải Hiệp định Paris: trong khi Washington xem đó là một thỏa thuận nhằm chấm dứt chiến tranh, thì Hà Nội coi hiệp định như một công cụ chính trị – quân sự để tiếp tục cuộc đấu tranh thống nhất đất nước bằng những phương thức khác.
Cuốn sách cũng phân tích kỹ vai trò của các nhân vật chủ chốt, từ Henry Kissinger, Richard Nixon cho đến các nhà lãnh đạo và nhà ngoại giao Việt Nam. Những toan tính cá nhân, sự cạnh tranh quyền lực và các giới hạn thực tế của chính sách đối ngoại được đặt trong bối cảnh rộng lớn của Chiến tranh Lạnh, nơi Việt Nam không chỉ là một chiến trường khu vực mà còn là điểm giao cắt của lợi ích toàn cầu. Qua đó, tác phẩm làm rõ vì sao “hòa bình” được ký kết trên giấy lại mong manh đến mức nhanh chóng tan vỡ.
Không dừng lại ở việc thuật lại tiến trình đàm phán, Nền Hòa Bình Mong Manh còn gợi ra những suy ngẫm sâu sắc về bản chất của hòa bình trong các cuộc xung đột hiện đại. Hòa bình, theo cách nhìn của Pierre Asselin, không đơn thuần là sự vắng mặt của chiến tranh, mà là kết quả của sự tương thích lợi ích – điều mà Hiệp định Paris đã không đạt được. Chính khoảng cách giữa mục tiêu chính trị của các bên và thực tế trên chiến trường đã khiến hiệp định trở thành một thỏa thuận tạm thời hơn là một nền tảng bền vững.
Với lối viết chặt chẽ, lập luận sắc sảo và nền tảng tư liệu vững chắc, Nền Hòa Bình Mong Manh – Washington, Hà Nội Và Tiến Trình Của Hiệp Định Paris là cuốn sách quan trọng đối với những ai quan tâm đến lịch sử chiến tranh Việt Nam, ngoại giao quốc tế và bản chất của các thỏa thuận hòa bình trong thế kỷ XX. Tác phẩm không chỉ giúp hiểu rõ hơn về một giai đoạn then chốt của lịch sử, mà còn cho thấy vì sao những quyết định chính trị tưởng như khép lại chiến tranh lại có thể mở ra những chương xung đột mới.
