Việt – Hoa Thông Sứ Sử Lược của Bế Lãng Ngoạn là một công trình sử học chuyên khảo, tập trung khảo sát lịch sử quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Trung Hoa thông qua hoạt động thông sứ trong suốt thời kỳ quân chủ. Thay vì tiếp cận lịch sử bang giao bằng những tuyên bố chính trị hay sự kiện lớn rời rạc, tác giả đi vào một trục rất cụ thể: các chuyến đi sứ, nghi lễ ngoại giao, thư từ, cống phẩm và vai trò của những con người trực tiếp tham gia vào tiến trình ấy.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Nội dung cuốn sách trải dài từ thời kỳ đầu xác lập quan hệ triều cống cho đến các triều đại muộn, khi trật tự Đông Á truyền thống bắt đầu lung lay trước sức ép của phương Tây. Qua việc hệ thống hóa các chuyến thông sứ, Bế Lãng Ngoạn cho thấy quan hệ Việt – Hoa không đơn giản là mối quan hệ lệ thuộc một chiều, mà là một quá trình tương tác phức tạp, linh hoạt và giàu tính chính trị. Trong khuôn khổ “thiên triều – phiên thuộc”, các triều đại Việt Nam đã vận dụng ngoại giao như một công cụ để khẳng định tính chính danh, bảo vệ chủ quyền và duy trì ổn định quốc gia.
Một điểm nổi bật của Việt – Hoa Thông Sứ Sử Lược là sự chú trọng đến tư liệu. Tác giả dựa trên nhiều nguồn sử liệu khác nhau, bao gồm chính sử Việt Nam, sử sách Trung Hoa, văn bản ngoại giao, thơ văn đi sứ và ghi chép của các học giả đời trước. Việc đối chiếu và chọn lọc tư liệu giúp cuốn sách không chỉ có giá trị tổng hợp, mà còn góp phần làm sáng tỏ những chi tiết từng bị bỏ qua hoặc hiểu giản lược trong các công trình lịch sử phổ thông.
Thông qua các đoàn sứ thần, cuốn sách khắc họa rõ nét vai trò của tầng lớp trí thức Nho học Việt Nam trong ngoại giao. Những nhân vật đi sứ không chỉ là người truyền đạt ý chỉ của triều đình, mà còn là đại diện cho văn hóa, học vấn và bản lĩnh chính trị của quốc gia. Thơ văn bang giao, ứng đối lễ nghi, cách xử lý tình huống ngoại giao đều phản ánh trình độ và sự tự tin của một nền văn hóa biết mình đang ở đâu trong trật tự khu vực.
Bên cạnh việc mô tả nghi lễ và hình thức, Bế Lãng Ngoạn cũng chỉ ra những căng thẳng tiềm ẩn trong quan hệ Việt – Hoa. Không ít lần, thông sứ là kết quả của chiến tranh, xung đột biên giới hoặc những biến động chính trị lớn. Qua đó, cuốn sách cho thấy ngoại giao không phải là không gian thuần túy hòa bình, mà là mặt trận mềm, nơi sự khôn khéo, nhẫn nại và tính toán dài hạn có ý nghĩa sống còn đối với quốc gia nhỏ hơn.
Về phong cách, Việt – Hoa Thông Sứ Sử Lược mang đậm dấu ấn khảo cứu cổ điển, với lối viết nghiêm cẩn, nhiều thuật ngữ Hán – Việt và cấu trúc thiên về hệ thống hóa tư liệu. Điều này khiến cuốn sách đặc biệt phù hợp với người nghiên cứu lịch sử, sinh viên chuyên ngành và những độc giả muốn tìm hiểu sâu về lịch sử ngoại giao truyền thống Việt Nam.
Trong bối cảnh nghiên cứu quan hệ Việt – Trung ngày càng được nhìn nhận từ nhiều góc độ, tác phẩm của Bế Lãng Ngoạn giữ một vị trí quan trọng như một nền tảng tư liệu. Việt – Hoa Thông Sứ Sử Lược không chỉ giúp hiểu rõ cách các triều đại Việt Nam ứng xử với một cường quốc láng giềng, mà còn góp phần soi sáng bản lĩnh chính trị và văn hóa của Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử.
