Bách Khoa Thư Làng Việt Cổ Truyền của Bùi Xuân Đính là một công trình đồ sộ, giàu giá trị khoa học và văn hóa, phản ánh toàn diện đời sống xã hội, kinh tế, tín ngưỡng và tinh thần của làng xã Việt Nam truyền thống. Tác phẩm này được xem như “bức tranh toàn cảnh” về nền văn minh làng Việt – nơi lưu giữ bản sắc dân tộc qua hàng nghìn năm lịch sử.
Tác giả Bùi Xuân Đính, một nhà nghiên cứu xã hội học và dân tộc học uyên bác, đã dành nhiều thập kỷ khảo cứu để tái hiện hình ảnh ngôi làng Việt cổ truyền với tất cả những đặc điểm phức tạp nhưng đầy quy củ của nó. Trong cuốn Bách Khoa Thư Làng Việt Cổ Truyền, ông đi sâu vào từng khía cạnh của đời sống làng quê: cơ cấu tổ chức, hương ước, luật lệ, lễ hội, tín ngưỡng, nghề nghiệp, văn hóa dân gian, vai trò của gia đình, dòng họ, và mối quan hệ giữa làng và triều đình phong kiến.
Điều đặc biệt là tác giả không chỉ dừng lại ở việc mô tả hay liệt kê, mà còn lý giải vì sao mô hình làng xã ấy tồn tại bền vững qua nhiều thế kỷ. Ông chỉ ra rằng làng Việt không chỉ là đơn vị hành chính nhỏ nhất mà còn là “tế bào văn hóa” – nơi nuôi dưỡng tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng và bản sắc dân tộc. Chính cấu trúc làng, với những quy định chặt chẽ và truyền thống “phép vua thua lệ làng”, đã tạo nên sự ổn định cho xã hội Việt Nam trong suốt thời phong kiến.
Qua từng trang sách, độc giả có thể cảm nhận được hơi thở của làng quê xưa: tiếng trống đình, mái đình rêu phong, lễ hội rộn ràng, những tập tục cưới hỏi, tang ma, cùng vô số chi tiết đời thường được khắc họa sinh động. Song song đó là những phân tích học thuật sắc sảo về vai trò của làng trong tiến trình phát triển quốc gia – từ thời nông nghiệp lúa nước đến khi tiếp xúc với hiện đại hóa.
Bách Khoa Thư Làng Việt Cổ Truyền không chỉ là một tư liệu nghiên cứu quý cho giới học giả, mà còn là cuốn sách giúp người đọc hiện đại hiểu rõ hơn về cội nguồn của mình. Đọc nó, ta thấy được cái hồn dân tộc ẩn chứa trong từng tập tục, từng lời ca dao, từng nếp sinh hoạt – những giá trị đang dần phai nhạt trong cuộc sống đô thị hôm nay.
Với ngòi bút tỉ mỉ, học thuật nhưng vẫn đầy cảm xúc, Bùi Xuân Đính đã dựng nên một “bảo tàng bằng chữ” về văn hóa làng Việt. Bách Khoa Thư Làng Việt Cổ Truyền vì thế là tác phẩm không thể thiếu cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu sâu sắc về nền văn minh nông nghiệp và tâm hồn người Việt qua dòng chảy lịch sử.
