Bạch Mã Khiếu Tây Phong của Kim Dung là một tác phẩm mang màu sắc hoàn toàn khác biệt so với các bộ tiểu thuyết võ hiệp quen thuộc. Không xoáy vào các ân oán giang hồ rộng lớn, tác phẩm tập trung vào hành trình trưởng thành, lý tưởng, tình yêu và những lựa chọn đầy day dứt của một chàng trai trẻ trong bối cảnh lịch sử rối ren. Nhân vật chính Lý Văn Tú được đặt vào thời điểm biên cương hỗn loạn, nơi xung đột giữa triều đình Hán và các bộ tộc du mục phương Bắc đang ngày càng trở nên căng thẳng. Giữa thời cuộc đó, cậu không chỉ phải đối diện với số phận mà còn phải tự trả lời câu hỏi về chính con đường mình muốn bước đi.
Ngay từ những trang đầu, tác phẩm đã mang hơi thở của một miền thảo nguyên đầy gió, bụi và tự do. Lý Văn Tú là một thiếu niên có xuất thân bình thường, lớn lên giữa những quy củ và quan niệm cố hữu của Trung Nguyên. Cuộc đời cậu đột ngột rẽ sang hướng khác khi cậu bị cuốn vào nhiều sự kiện bất ngờ, liên quan đến cả người Hán lẫn các dân tộc du mục. Tất cả bắt đầu từ mối quan hệ đặc biệt giữa cậu và A Lý Cốt, cô gái thuộc tộc Mông Cổ, người mang vẻ đẹp mạnh mẽ, phóng khoáng và tự do như chính vùng đất nơi nàng sinh ra. Nàng là sự đối lập đầy hấp dẫn với sự rụt rè, lễ giáo và những giới hạn trong suy nghĩ của Văn Tú.
Tình cảm giữa họ từ ban đầu vốn chỉ là sự quý mến trẻ con, nhưng càng về sau càng trở nên sâu sắc. Tuy nhiên, câu chuyện không chỉ là tình yêu giữa hai con người đến từ hai thế giới khác nhau, mà còn là sự va chạm giữa văn hóa, tập tục và lý tưởng. Lý Văn Tú bị đặt vào tình thế phải lựa chọn: hoặc bước ra khỏi những chuẩn mực mà cậu được nuôi dạy, hoặc giữ gìn những điều vốn thuộc về mình và chấp nhận đánh mất người con gái mà cậu yêu thương. Bên cạnh A Lý Cốt, còn có Bạch Trác Quần, người anh hùng trẻ tuổi của bộ tộc, người vừa là đối thủ, vừa là bằng hữu, và là nhân vật tạo ra những chuyển biến quan trọng trong tâm lý của Văn Tú.
Một điểm đặc biệt của Bạch Mã Khiếu Tây Phong là cách Kim Dung xây dựng bối cảnh rộng mở của thảo nguyên: tiếng vó ngựa, những trận săn bắn, bầu trời thăm thẳm và đời sống du mục đầy tự nhiên, mạnh mẽ. Những chi tiết đó không chỉ giúp câu chuyện sống động mà còn khiến người đọc cảm nhận rõ sự khác biệt giữa cuộc sống Trung Nguyên và văn hóa du mục. Sự đối lập này chính là nền tảng cho những xung đột âm ỉ, để rồi bùng nổ trong những lựa chọn cuối cùng của nhân vật.
Tác phẩm không đặt nặng võ công hay các trận đấu kinh điển. Thứ tạo nên sức mạnh của câu chuyện là cảm xúc của từng nhân vật: sự ngây thơ của Văn Tú, sự bản lĩnh của A Lý Cốt, lòng tự tôn của người du mục, nỗi chia cách của những con người có duyên nhưng đứng ở hai phía văn hóa. Kim Dung dùng một giọng văn tinh tế, nhẹ nhàng nhưng giàu sức nặng để khắc họa bi kịch của những con người sống giữa thời đại thay đổi, nơi không phải mọi tình cảm đều có thể vượt qua rào cản thân thế và dân tộc.
Bạch Mã Khiếu Tây Phong là câu chuyện buồn nhưng đẹp, nhẹ nhàng nhưng ám ảnh. Nó không mang khí thế hùng tráng thường thấy của Kim Dung, mà mang nỗi xót xa của một thời đại chia lìa, nơi tình yêu bị thử thách bởi thế cuộc, và nơi mỗi lựa chọn đều phải trả giá bằng điều gì đó không bao giờ lấy lại được.
