Bỉ Vỏ là một trong những tiểu thuyết hiện thực xuất sắc nhất của nhà văn Nguyên Hồng và là tác phẩm tiêu biểu cho dòng văn học hiện thực phê phán Việt Nam đầu thế kỷ XX. Được viết và xuất bản năm 1937 khi tác giả mới ngoài đôi mươi, Bỉ Vỏ đã gây chấn động văn đàn đương thời bởi cách khai thác một đề tài táo bạo: cuộc đời của một người phụ nữ giang hồ, từ số phận thấp kém trong xã hội cho đến sự phản kháng quyết liệt của cá nhân trước những bất công và định kiến đè nặng lên người nghèo, đặc biệt là phụ nữ.
Nhân vật trung tâm của tiểu thuyết là Tám Bính – một cô gái quê có xuất thân nghèo khổ, sớm bị đẩy vào con đường tội lỗi bởi hoàn cảnh ngặt nghèo và sự dày vò của xã hội. Bị bóc lột, bị lợi dụng, bị hắt hủi từ cả gia đình lẫn xã hội, Tám Bính rơi vào tay bọn buôn người rồi bị đẩy vào nghề mãi dâm. Từ một cô gái hiền lành, yếu đuối, dần dần Tám Bính biến thành một người phụ nữ lì lợm, gai góc, mang đầy thương tích cả thể xác lẫn tâm hồn.
Cuộc đời Tám Bính là chuỗi dài những bi kịch, nơi mà nhân phẩm bị chà đạp, tình người bị xói mòn, và mọi lối thoát đều bị khép lại. Tuy vậy, điều đặc biệt ở Bỉ Vỏ là dù rơi vào tận cùng của nỗi khổ và bị xã hội chối bỏ, nhân vật chính vẫn giữ được trong mình một phần nhân tính – dù nhỏ bé, méo mó nhưng vẫn tồn tại. Tám Bính không đơn thuần là hình ảnh của một “gái điếm”, mà là đại diện cho lớp người dưới đáy xã hội – những kẻ không được ai thương xót, không có tiếng nói, nhưng lại mang trong mình khao khát được sống, được yêu và được làm người đúng nghĩa.
Nguyên Hồng đã thể hiện một bút pháp hiện thực sinh động, sắc sảo và đầy cảm xúc. Những mô tả về đời sống giang hồ, nhà tù, các khu ổ chuột, các xóm làng nghèo khổ đều chân thật đến ám ảnh. Không ít đoạn văn gây sốc bởi sự trần trụi, song đó không phải là sự câu khách mà là sự phản ánh trung thực những gì mà tầng lớp bị áp bức phải chịu đựng. Từ ngữ dân dã, giọng điệu mộc mạc nhưng giàu nội lực, cách ông xây dựng tâm lý nhân vật một cách tinh tế đã khiến Bỉ Vỏ trở thành một tác phẩm có giá trị vượt thời gian.
Không dừng lại ở việc kể một câu chuyện thương tâm, Bỉ Vỏ còn là một tiếng kêu thét dữ dội của những phận người bị quên lãng. Tám Bính – dù là nhân vật tiểu thuyết – nhưng lại hiện lên sống động như một con người thật, khiến người đọc không thể không xót xa, day dứt và đặt câu hỏi về lương tri xã hội.
Bỉ Vỏ không chỉ thể hiện tài năng văn chương của Nguyên Hồng mà còn cho thấy lòng cảm thông sâu sắc của ông với những kiếp người bị tổn thương. Tác phẩm là một bản cáo trạng mạnh mẽ lên xã hội bất công, đồng thời là một bản anh hùng ca bi tráng về sức sống mãnh liệt của con người trong nghịch cảnh. Đây là cuốn sách khiến người đọc không chỉ xúc động mà còn thức tỉnh.
