Bông Hoa Đỏ của V. M. Garshin trong tủ sách Tinh Hoa Văn Học là một truyện ngắn kinh điển trong văn học Nga cuối thế kỷ XIX, được xem như một trong những tác phẩm đặc sắc nhất miêu tả thế giới nội tâm của người điên và bi kịch của lòng nhân ái tuyệt đối. Dưới giọng văn giàu cảm xúc, tinh tế và đầy ám ảnh, Garshin – người từng trải qua những cơn khủng hoảng tinh thần trong chính cuộc đời mình – đã thổi vào tác phẩm một nỗi đau nhân thế sâu sắc và một khát vọng cứu rỗi mãnh liệt đến tuyệt vọng.
Câu chuyện xoay quanh một bệnh nhân tâm thần được đưa vào trại điều dưỡng sau khi rơi vào trạng thái rối loạn tinh thần trầm trọng. Nhân vật chính tin rằng trên thế giới đang tồn tại cái ác khủng khiếp, và nó được tập trung lại trong ba bông hoa đỏ nở rộ trong khu vườn của bệnh viện. Anh ta tin rằng chỉ cần hái được ba bông hoa ấy và hủy diệt chúng, cái ác sẽ biến mất, nhân loại sẽ được cứu thoát khỏi đau khổ. Niềm tin cuồng nhiệt và phi lý đó lại chính là biểu hiện của một tâm hồn nhạy cảm đến cực độ – một con người không chịu nổi sự tồn tại của tội lỗi và bất công trong đời.
Mỗi lần bông hoa nở, nhân vật lại vật lộn trong cơn mê sảng giữa ý chí cứu thế và nỗi sợ hãi, giữa tình yêu nhân loại và sự điên loạn. Anh dốc hết sức lực, cả thân thể lẫn tâm hồn, để “giải thoát” thế giới khỏi điều ác đang hiện thân trong bông hoa ấy. Và cuối cùng, trong lần hái bông hoa cuối cùng – cũng là bông đẹp nhất, đỏ rực nhất – anh kiệt sức và qua đời, với nụ cười thanh thản trên môi. Trong cái chết ấy, Garshin gợi ra một thứ chiến thắng siêu hình: người điên đã tin rằng mình đã cứu chuộc thế giới, còn người đọc thì hiểu rằng anh đã bị hủy diệt bởi chính lòng nhân từ vô hạn của mình.
Điều khiến Bông Hoa Đỏ trở thành một tác phẩm xuất sắc không nằm ở cốt truyện ngắn ngủi, mà ở cách Garshin nắm bắt và diễn tả thế giới tâm thần với độ chân thực và nhân bản hiếm có. Ông không nhìn người điên bằng ánh mắt sợ hãi hay khinh miệt, mà bằng lòng trắc ẩn sâu xa. Trong cơn mê, nhân vật chính của ông không chỉ là một kẻ mất trí, mà là biểu tượng của con người lý tưởng đến mức bi kịch – người muốn gánh lấy mọi đau khổ của nhân loại để thế giới được yên bình.
Giọng văn của Garshin mềm mại, dồn nén, chứa đầy cảm xúc bi thương. Cảnh khu vườn, những bông hoa đỏ, ánh hoàng hôn, tiếng gió… tất cả được ông miêu tả như một bức tranh siêu thực giữa mộng và thực, nơi cái đẹp và cái chết giao hòa. Bông Hoa Đỏ vì thế không chỉ là câu chuyện về bệnh điên, mà là bản bi ca về sự hy sinh, lòng nhân ái và giới hạn mong manh giữa thiên tài và kẻ mất trí.
V. M. Garshin qua tác phẩm này đã gửi gắm một thông điệp thấm thía: có những tâm hồn quá tinh khiết nên không thể chịu đựng nổi sự ô uế của thế gian. Và chính sự trong sáng ấy, khi vượt quá giới hạn của lý trí, sẽ hóa thành bi kịch. Bông Hoa Đỏ là một áng văn ngắn nhưng rực rỡ, đẹp như chính bông hoa trong truyện – biểu tượng cho khát vọng cứu rỗi và nỗi đau muôn đời của con người.
