Dịch Hạch của Albert Camus là một trong những tiểu thuyết triết học – hiện sinh tiêu biểu nhất của thế kỷ XX, được viết vào năm 1947. Tác phẩm lấy bối cảnh ở thành phố Oran, một thành phố cảng của Algeria, nơi bất ngờ bùng phát dịch bệnh dịch hạch khủng khiếp. Đám chuột chết hàng loạt, xác người chất đầy, và cả thành phố bị phong tỏa trong nỗi sợ hãi, bất lực và hoang mang.
Câu chuyện không chỉ dừng lại ở khía cạnh y học hay dịch tễ, mà Camus dùng dịch hạch như một ẩn dụ cho tai họa tập thể, cái ác, sự phi lý và cả chiến tranh, đặc biệt gợi nhắc đến nỗi kinh hoàng mà nhân loại vừa trải qua trong Thế chiến II. Chính trong thảm cảnh này, các nhân vật của ông hiện lên đa dạng: bác sĩ Rieux, người kiên định đối mặt với bệnh tật và nỗi chết; Tarrou, người suy tư về bản chất tội lỗi con người; Rambert, nhà báo khát khao thoát khỏi thành phố để trở về tình yêu nhưng sau cùng chọn ở lại chiến đấu; hay Paneloux, vị linh mục luôn giằng xé giữa đức tin và thực tại tàn khốc.
Qua những nhân vật ấy, Camus trình bày một vấn đề trung tâm của triết học hiện sinh: con người bị ném vào một thế giới phi lý, nơi cái chết có thể đến bất cứ lúc nào, không lý do, không giải thích. Nhưng thay vì buông xuôi, ông khẳng định giá trị của hành động và tinh thần trách nhiệm. Bác sĩ Rieux không chiến đấu vì tin rằng mình có thể chiến thắng dịch hạch hoàn toàn, mà đơn giản vì đó là điều con người nên làm – chống lại sự phi lý bằng sự kiên cường và tình người.
Dịch Hạch cũng đặt ra những câu hỏi sâu sắc về đạo đức: trong một thảm họa, con người sẽ chọn sống ích kỷ hay sẻ chia? Liệu đau khổ có thể được giải thích bằng đức tin hay chỉ là ngẫu nhiên vô nghĩa? Và trong bóng tối của cái chết, đâu là phẩm giá đích thực của con người?
Camus viết bằng văn phong tỉnh táo, sắc lạnh, nhưng ẩn chứa sự đồng cảm và nhân ái. Ông không tô hồng hy vọng, cũng không phủ nhận sự vô nghĩa của đau khổ, mà đặt niềm tin vào khả năng đoàn kết, tình thương và sự bền bỉ của con người trước nghịch cảnh.
Với Dịch Hạch, Albert Camus đã tạo nên một tác phẩm mang tính phổ quát, vượt thời gian. Nó không chỉ là cuốn tiểu thuyết về một dịch bệnh cụ thể, mà còn là biểu tượng của mọi tai họa có thể giáng xuống nhân loại: chiến tranh, áp bức, khủng bố, hay những biến động bất khả kháng khác. Và thông điệp ông để lại vẫn vang vọng: con người không được quyền chọn thế giới mình sinh ra, nhưng luôn có thể chọn cách hành xử – bằng trách nhiệm, sự dấn thân và tình thương.
