Đợi Bọn Mọi của J. M. Coetzee là một tiểu thuyết giàu chiều sâu chính trị và nhân bản, khắc họa bi kịch của những con người sống trong một đế chế đang tự phân rã bởi nỗi sợ, sự hoang tưởng và bạo lực sinh ra từ chính quyền cai trị. Tác phẩm đặt bối cảnh tại một thị trấn biên giới hẻo lánh, nơi một đế chế vô danh đang thực hiện các chiến dịch đàn áp tàn khốc đối với “bọn Mọi” – những người du mục sống ngoài rìa nền văn minh mà họ luôn bị nghi ngờ là kẻ thù. Không gọi tên quốc gia, không xác định thời gian cụ thể, Coetzee tạo nên một không gian vừa quen thuộc vừa phi thời gian, để câu chuyện trở thành lời cảnh tỉnh mang tính phổ quát về quyền lực và bản chất con người.
Trung tâm tiểu thuyết là ông Thẩm Phán – một quan chức cấp thấp, phụ trách quản lý trật tự và đời sống dân cư trong thị trấn. Ông là hình ảnh của lý trí và lòng trắc ẩn trong một bộ máy quyền lực ngày càng trở nên phi nhân tính. Mở đầu, cuộc sống của ông diễn ra bình ổn cho đến khi Lực lượng Đặc nhiệm do Đại tá Joll dẫn đầu xuất hiện. Dưới danh nghĩa bảo vệ đế chế, Joll cho tiến hành hàng loạt cuộc thẩm vấn tàn nhẫn và bắt bớ vô cớ, khiến thị trấn chìm trong nghi kỵ và sợ hãi. Sự tương phản giữa hai nhân vật – một người tin vào lẽ phải và sự thật, một người tin vào nỗi sợ như công cụ cai trị – mở ra xung đột cốt lõi của tác phẩm.
Khi chứng kiến cảnh tù nhân bị tra tấn dã man, ông Thẩm Phán không còn có thể giữ im lặng. Hành động giúp đỡ một cô gái người du mục – nạn nhân của những đòn tra khảo – đánh dấu bước chuyển biến lớn trong tâm lý ông. Sự chăm sóc dành cho cô vừa là lòng thương, vừa là nhu cầu chuộc lỗi trước những bất công ông buộc phải chứng kiến. Chính lựa chọn đứng về phía những con người yếu thế lại đẩy ông vào vòng nghi vấn phản nghịch. Ông bị chính đế chế mà mình từng phục vụ bắt giữ, bị sỉ nhục và tra khảo. Qua đó, Coetzee phơi bày cơ chế vận hành của quyền lực: một hệ thống mà bất kỳ ai đặt câu hỏi đều dễ dàng bị xem là kẻ thù.
Câu chuyện phát triển theo hành trình tự chất vấn của ông Thẩm Phán. Sau khi được thả, ông trở về một thị trấn tan hoang vì chiến tranh, nơi người dân vừa sợ hãi vừa tuyệt vọng khi đế chế ngày càng suy kiệt. Cuối cùng, sự thật bộc lộ: “bọn Mọi” chưa bao giờ là mối đe dọa mà đế chế dựng lên. Chính sự hoang tưởng và bạo lực vô lối của nhà cầm quyền mới là nguyên nhân đẩy mọi thứ đến sụp đổ. Tấm bi kịch của một đế chế vì sợ kẻ thù hư cấu mà tự hủy hoại mình hiện lên trong từng trang sách.
Cốt truyện, dù không ồn ào, lại mang sức nặng nhờ chiều sâu nội tâm nhân vật. Ông Thẩm Phán hiện lên vừa yếu đuối vừa can đảm, vừa hoài nghi vừa dám hành động, đại diện cho tiếng nói lương tri giữa một thế giới mù lòa vì bạo quyền. Đại tá Joll và bộ máy của ông, trái lại, được khắc họa như hiện thân của quyền lực phi lý trí, nơi con người bị thu hẹp thành chức năng.
Sự kết hợp giữa văn phong tiết chế nhưng giàu sức gợi, chiều sâu triết lý và tính nhân bản khiến Đợi Bọn Mọi trở thành một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Coetzee, đặt ra những câu hỏi về công lý, đạo đức và trách nhiệm mà người đọc khó thể quên sau khi khép lại trang cuối.
