Đồng Tiền Lên Ngôi – Lịch Sử Tài Chính Thế Giới của Niall Ferguson là một công trình lịch sử – kinh tế học xuất sắc, khám phá quá trình hình thành, phát triển và chi phối của tiền tệ trong suốt lịch sử loài người. Với văn phong sắc sảo và lối kể chuyện lôi cuốn, Ferguson đã biến một chủ đề tưởng chừng khô khan thành một câu chuyện đầy hấp dẫn về quyền lực, tham vọng và sự tiến hóa của các nền văn minh gắn liền với dòng chảy của đồng tiền.
Tác phẩm mở đầu bằng việc truy tìm nguồn gốc của tiền tệ – từ những hình thức trao đổi nguyên thủy, vàng bạc thời cổ đại cho đến sự ra đời của ngân hàng, trái phiếu, bảo hiểm và thị trường chứng khoán. Ferguson không chỉ nhìn tiền như công cụ thanh toán, mà còn xem nó là “sợi chỉ đỏ” kết nối mọi hoạt động kinh tế, chính trị và xã hội. Tiền tệ, theo ông, không chỉ là sản phẩm của con người mà còn là yếu tố định hình lịch sử – quyết định sự thịnh vượng hay suy vong của các đế chế.
Trong các chương kế tiếp, Đồng Tiền Lên Ngôi đưa người đọc đi qua những giai đoạn quan trọng: sự trỗi dậy của hệ thống ngân hàng châu Âu thời Trung Cổ, cuộc Cách mạng Công nghiệp, sự ra đời của đồng bảng Anh và đô la Mỹ như những biểu tượng quyền lực tài chính toàn cầu. Ferguson phân tích tỉ mỉ cách mà các quốc gia sử dụng tiền tệ để củng cố vị thế chính trị và quân sự, cũng như cách các cuộc khủng hoảng tài chính định hình lại trật tự thế giới. Những ví dụ về Hà Lan thế kỷ XVII, Anh thế kỷ XIX hay Hoa Kỳ thế kỷ XX được tác giả trình bày sinh động, vừa mang tính học thuật vừa đầy tính kể chuyện.
Một phần đặc biệt hấp dẫn của cuốn sách là việc Ferguson lý giải mối liên hệ giữa tiền tệ và niềm tin. Ông cho rằng bản chất của tiền là “một dạng niềm tin tập thể” – khi niềm tin ấy bị lung lay, hệ thống tài chính sẽ sụp đổ. Chính vì vậy, những cuộc khủng hoảng từ quá khứ đến hiện tại, như bong bóng tín dụng hay khủng hoảng tài chính toàn cầu, đều là hệ quả của sự mất cân bằng giữa lòng tin và lòng tham. Quan điểm này khiến Đồng Tiền Lên Ngôi vượt khỏi phạm vi của một cuốn sách lịch sử, trở thành tác phẩm mang tính triết lý sâu sắc về bản chất của xã hội hiện đại.
Ferguson cũng dành phần cuối để bàn về tương lai của đồng tiền trong kỷ nguyên số. Ông đặt ra câu hỏi về vai trò của các ngân hàng trung ương, sự trỗi dậy của các loại tiền kỹ thuật số và những thách thức mà hệ thống tài chính toàn cầu phải đối mặt khi công nghệ thay đổi cách con người lưu trữ và trao đổi giá trị. Dù xuất phát từ góc nhìn lịch sử, tác giả vẫn đưa ra nhiều dự đoán sắc bén về xu hướng tài chính trong thế kỷ XXI.
Với kiến thức uyên bác và khả năng kết nối giữa lịch sử, kinh tế và chính trị, Niall Ferguson đã tạo nên một tác phẩm vừa trí tuệ vừa cuốn hút. Đồng Tiền Lên Ngôi không chỉ giúp người đọc hiểu vì sao tiền tệ trở thành trung tâm của thế giới hiện đại, mà còn cho thấy rằng lịch sử nhân loại – suy cho cùng – chính là lịch sử của niềm tin vào giá trị của đồng tiền.
