Đôn Kihôtê – Nhà Quý Tộc Tài Ba Xứ Mantra là một trong những kiệt tác vĩ đại nhất của văn học Tây Ban Nha và thế giới, được chắp bút bởi nhà văn Miguel de Cervantes vào đầu thế kỷ XVII. Đây là tác phẩm đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong lịch sử tiểu thuyết hiện đại, đồng thời là một bức tranh châm biếm sâu sắc về xã hội đương thời, ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa về lý tưởng, hiện thực và thân phận con người.
Nhân vật chính, Đôn Kihôtê – một quý tộc nghèo sống ở vùng quê Xứ Mantra (La Mancha) – sau khi đọc quá nhiều truyện hiệp sĩ, đã mê đắm và quyết định trở thành một hiệp sĩ lang thang, đứng lên bảo vệ công lý, cứu giúp người yếu thế và khôi phục tinh thần hiệp sĩ đang mai một. Ông tự chế tạo áo giáp, đặt tên cho con ngựa còm là Rôxinantê, chọn một phụ nữ nông dân làm “nàng thơ” mang tên Đulxinêa và lên đường phiêu lưu cùng người giám mã trung thành Sancho Panza.
Câu chuyện của Đôn Kihôtê đầy những tình huống bi hài – ông đánh nhau với cối xay gió tưởng là quái vật, giải cứu những người không cần được cứu, và luôn tin vào một thế giới lý tưởng mà chỉ ông thấy. Trong khi đó, Sancho Panza đại diện cho sự thực dụng, tỉnh táo và đôi khi khôn ngoan một cách dân dã. Sự đối lập giữa lý tưởng và hiện thực, giữa mộng mơ và đời thường, được Cervantes khai thác sâu sắc qua hành trình hai nhân vật này.
Dưới lớp vỏ hài hước, Đôn Kihôtê là một tác phẩm đa tầng, phản ánh nhiều khía cạnh xã hội: sự suy tàn của giới quý tộc, sự mâu thuẫn giữa truyền thống và đổi mới, giữa lý tưởng cao cả và sự khắc nghiệt của đời sống thực tế. Cervantes không đơn thuần cười nhạo Đôn Kihôtê, mà ngược lại, ông dành cho nhân vật này một sự cảm thông sâu sắc – bởi chính trong sự “điên rồ” ấy, người đọc thấy được tinh thần bất khuất, khát vọng sống vì điều cao đẹp, dù biết là vô vọng.
Tác phẩm không chỉ là tiểu thuyết phiêu lưu giải trí, mà còn là một áng văn triết lý về con người, về bản chất thật – giả, tỉnh – mê, lý tưởng – thực dụng. Qua từng trang sách, Cervantes khéo léo đặt ra câu hỏi: Ai mới thật sự điên? Là người mộng mơ cố gắng sống đẹp giữa xã hội thực dụng, hay chính là xã hội đã đánh mất những giá trị tinh thần cao quý?
Đôn Kihôtê – Nhà Quý Tộc Tài Ba Xứ Mantra không những là cột mốc rực rỡ của văn học Tây Ban Nha, mà còn là biểu tượng toàn cầu về tinh thần lý tưởng, về sự can đảm dám sống theo niềm tin cá nhân, bất chấp thế gian giễu cợt. Đây là cuốn sách bất hủ mà mỗi thế hệ đều nên đọc – để cười, để suy ngẫm và để hiểu sâu hơn về chính mình trong cuộc sống đầy những “cối xay gió” hôm nay.
