Ếch của Mạc Ngôn là một trong những tác phẩm tiêu biểu và gây nhiều tranh luận nhất của ông, từng giúp nhà văn Trung Quốc này giành giải Nobel Văn học năm 2012. Với lối viết vừa hiện thực, vừa huyền ảo đặc trưng, Mạc Ngôn đã tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Trung Quốc hiện đại thông qua một chủ đề nhạy cảm: chính sách kế hoạch hóa gia đình và những tác động nặng nề của nó đến đời sống con người.
Trung tâm của Ếch là câu chuyện về cô Gugu, dì của người kể chuyện, vốn là một nữ hộ sinh nổi tiếng trong làng. Ban đầu, bà được ca ngợi như một “bà mụ thần kỳ”, bởi đôi tay khéo léo đã mang đến niềm vui và sự sống cho biết bao gia đình. Nhưng khi chính sách hạn chế sinh con được ban hành, bà lại trở thành công cụ thực thi luật pháp, từ người ban sự sống biến thành kẻ tước đoạt quyền làm mẹ của nhiều phụ nữ. Chính bàn tay từng cứu mạng trẻ sơ sinh nay lại gắn liền với những ca phá thai cưỡng bức đầy đau đớn và ám ảnh.
Qua nhân vật Gugu, Mạc Ngôn phơi bày sự mâu thuẫn tàn khốc giữa lý tưởng tập thể và khát vọng cá nhân. Bà không phải là kẻ ác thuần túy, mà là hình ảnh điển hình của một con người bị cuốn vào guồng máy chính trị, vừa là thủ phạm vừa là nạn nhân. Câu chuyện còn khắc họa những hệ quả lâu dài của chính sách này: sự tan vỡ gia đình, bi kịch mất con, sự khủng hoảng đạo đức, và cả khoảng trống tinh thần không thể lấp đầy trong nhiều thế hệ.
Điểm đặc biệt của Ếch là cách Mạc Ngôn kết hợp hiện thực tàn nhẫn với yếu tố huyền ảo. Tiếng ếch kêu xuất hiện xuyên suốt tác phẩm, trở thành biểu tượng đầy ám ảnh của sự sống bị dập tắt, của những linh hồn trẻ thơ chưa kịp chào đời. Âm thanh ấy như một điệp khúc vang vọng trong đêm, nhắc nhở con người về tội lỗi và sự mất mát mà không một lý do chính trị hay tập thể nào có thể biện minh.
Với văn phong mạnh mẽ, đôi lúc trần trụi nhưng vẫn thấm đẫm tính biểu tượng, Mạc Ngôn không chỉ kể lại một bi kịch cá nhân mà còn đặt ra câu hỏi về đạo đức, quyền tự do sinh sản và giá trị nhân tính trong xã hội hiện đại. Ông không phán xét đơn giản mà mở ra nhiều lớp suy ngẫm: về quyền lực và sự phục tùng, về tình yêu và tội lỗi, về sự mong manh của kiếp người dưới sức nặng của lịch sử.
Ếch không chỉ là một tiểu thuyết hiện thực phơi bày sự thật đau lòng, mà còn là một bản cáo trạng giàu tính nhân văn, buộc người đọc phải đối diện với những ám ảnh sâu xa về sự sống, cái chết và trách nhiệm con người. Đây là một trong những tác phẩm thể hiện rõ nhất tài năng cũng như dũng khí của Mạc Ngôn trong việc chạm đến những vấn đề gai góc nhất của xã hội Trung Quốc.
