Hồ Chí Minh – Chân Dung Một Cuộc Đời của William J. Duiker là một trong những công trình tiểu sử đồ sộ, công phu và có ảnh hưởng rộng lớn nhất về Chủ tịch Hồ Chí Minh do một học giả phương Tây biên soạn. William J. Duiker, vốn là nhà sử học Mỹ, từng phục vụ trong quân đội tại Việt Nam và sau đó dành nhiều thập kỷ nghiên cứu về châu Á, đã mang đến một bức chân dung vừa chi tiết vừa toàn diện về cuộc đời và sự nghiệp của vị lãnh tụ cách mạng Việt Nam.
Tác phẩm không chỉ ghi lại tiến trình cuộc đời Hồ Chí Minh, từ những năm tháng tuổi trẻ bôn ba khắp năm châu để tìm đường cứu nước, cho đến khi trở thành nhà lãnh đạo tối cao của dân tộc, mà còn đặt Người trong bối cảnh rộng lớn của phong trào giải phóng dân tộc và những biến động chính trị toàn cầu thế kỷ XX. Với cách tiếp cận khách quan, Duiker vừa ngưỡng mộ tài năng, nghị lực và lý tưởng của Hồ Chí Minh, vừa không né tránh những tranh luận, góc nhìn phức tạp trong lịch sử.
Cuốn sách nổi bật ở khả năng khai thác nguồn tài liệu phong phú. Duiker đã tham khảo nhiều tư liệu lưu trữ, tài liệu từ cả phía Việt Nam và quốc tế, cũng như phỏng vấn những nhân vật có liên quan. Điều này cho phép ông dựng lại một bức tranh sinh động về hành trình của Hồ Chí Minh: từ chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành rời quê hương, làm thuê ở bến cảng và khách sạn tại Pháp, Anh, Mỹ; đến khi trở thành Nguyễn Ái Quốc, nhà hoạt động cách mạng quốc tế nổi bật trong phong trào cộng sản; rồi từ đó trở về châu Á, lãnh đạo phong trào giải phóng Việt Nam và khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1945.
Một điểm đặc biệt trong Hồ Chí Minh – Chân Dung Một Cuộc Đời là cách tác giả phân tích sự hòa quyện giữa các yếu tố tư tưởng. Duiker cho thấy Hồ Chí Minh không chỉ đơn thuần là một người cộng sản theo khuôn mẫu, mà còn là một nhà yêu nước thực tiễn, biết dung hòa chủ nghĩa Marx-Lenin với truyền thống yêu nước Việt Nam, và nhạy bén trong việc vận dụng để phù hợp với hoàn cảnh dân tộc. Sự kết hợp này đã tạo nên sức mạnh dẫn dắt phong trào cách mạng Việt Nam đến thắng lợi.
Bên cạnh khía cạnh chính trị, Duiker cũng khắc họa một Hồ Chí Minh gần gũi đời thường: giản dị trong sinh hoạt, sống chan hòa với đồng chí, bạn bè, và đặc biệt giàu lòng nhân ái. Những mẩu chuyện nhỏ về đời sống cá nhân, thói quen giản dị, sự quan tâm đến người khác được lồng ghép để bổ sung cho bức chân dung lịch sử vốn thường được nhìn nhận qua lăng kính chính trị.
Điều làm nên giá trị lớn của tác phẩm này chính là tính cân bằng. Duiker không lý tưởng hóa Hồ Chí Minh, nhưng cũng không rơi vào cái nhìn phiến diện. Ông chỉ ra những thành công rực rỡ, nhưng đồng thời cũng phân tích những khó khăn, những quyết định chính trị khắc nghiệt mà Hồ Chí Minh và tập thể lãnh đạo phải đối mặt trong bối cảnh chiến tranh kéo dài. Qua đó, độc giả hiểu hơn về sự phức tạp của thời đại và vai trò cá nhân trong lịch sử.
Hồ Chí Minh – Chân Dung Một Cuộc Đời của William J. Duiker vì thế không chỉ là một cuốn tiểu sử, mà còn là một công trình nghiên cứu lịch sử – chính trị có chiều sâu, giúp người đọc Việt Nam cũng như thế giới hiểu rõ hơn về Hồ Chí Minh trong mối tương quan với lịch sử toàn cầu. Đây là tác phẩm cần thiết cho những ai muốn tiếp cận Hồ Chí Minh không chỉ như một biểu tượng, mà còn như một con người cụ thể với những khát vọng, lựa chọn và đóng góp đã định hình vận mệnh của cả một dân tộc.
