Khải Hoàn Môn của Erich Maria Remarque là một tiểu thuyết đầy ám ảnh, tiếp nối mạch cảm hứng về thân phận con người giữa biến động lịch sử mà ông từng khắc họa trong nhiều tác phẩm nổi tiếng. Nếu Phía Tây Không Có Gì Lạ hay Ba Người Bạn phơi bày những vết thương tinh thần do chiến tranh để lại, thì Khải Hoàn Môn lại tập trung vào nỗi lưu đày, sự bất an và cuộc đấu tranh để tồn tại của những con người bị bật rễ khỏi quê hương.
Bối cảnh tác phẩm diễn ra tại Paris trước khi Thế chiến II bùng nổ. Remarque vẽ nên một bức tranh u ám về những người tị nạn Đức sống trong cảnh bất hợp pháp, không hộ chiếu, không căn cước, bị săn đuổi và luôn nơm nớp lo sợ. Nhân vật chính – Ravic, một bác sĩ người Đức – đã từng bị giam cầm, tra tấn, nay phải sống chui lủi tại Paris và hành nghề y trong bóng tối, phẫu thuật thuê dưới tên người khác để kiếm sống. Cuộc đời ông gắn liền với sự vô định, nỗi đau quá khứ và ám ảnh về kẻ thù đã hủy hoại cuộc sống mình.
Tuy nhiên, giữa những tháng ngày trốn chạy và hoài nghi, Ravic gặp Joan Madou – một người phụ nữ đẹp, quyến rũ nhưng cũng mong manh. Tình yêu giữa họ vừa nồng cháy vừa tuyệt vọng, bởi cả hai đều mang trong mình những vết thương tinh thần không thể hàn gắn. Mối quan hệ này trở thành điểm sáng mong manh trong cuộc đời Ravic, đồng thời cũng phản chiếu sự mong manh của hạnh phúc giữa thời loạn lạc.
Điểm đặc biệt trong Khải Hoàn Môn là cách Remarque khắc họa Paris không như một thành phố của ánh sáng và lãng mạn, mà là nơi trú ẩn đầy bất trắc, nơi những con người bị lịch sử hắt hủi chen chúc nhau sống sót. Chiếc Khải Hoàn Môn – biểu tượng vĩ đại của Paris – xuất hiện trong tác phẩm như một nghịch lý cay đắng: biểu tượng của chiến thắng lại trở thành cột mốc bất lực cho những kẻ bại trận, lưu vong.
Văn phong của Remarque trong cuốn sách này vẫn mang đậm tính nhân văn, giàu cảm xúc và tinh tế trong miêu tả tâm lý. Ông không chỉ ghi lại sự kiện mà còn khắc họa nỗi sợ hãi, niềm hy vọng mong manh, sự cô độc cùng khao khát yêu thương của những con người bị tước đoạt quê hương và danh tính.
Khải Hoàn Môn là một bản cáo trạng mạnh mẽ về chiến tranh và chế độ phát xít, đồng thời cũng là một bản tình ca buồn về con người – những kẻ lạc lõng, điêu đứng nhưng vẫn cố tìm kiếm tình yêu và ý nghĩa trong bóng tối. Đây là một trong những tiểu thuyết sâu sắc nhất của Remarque, làm nổi bật tư tưởng nhân đạo và niềm xót thương vô hạn của ông dành cho những số phận bé nhỏ trước guồng quay khốc liệt của lịch sử.
