Kho Tàng Truyện Trạng Việt Nam là một tuyển tập phong phú và đặc sắc những câu chuyện dân gian hài hước, dí dỏm, phản ánh trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần lạc quan của người Việt Nam xưa. Đây là một phần quan trọng trong kho tàng văn học truyền miệng dân gian, không chỉ mang tính giải trí mà còn thể hiện sâu sắc tinh thần phản biện xã hội, tinh thần dân chủ và óc sáng tạo của quần chúng lao động.
Nhân vật trung tâm của các truyện trạng thường là những người bình dân, xuất thân nghèo khó nhưng lại có tài ứng đối nhanh nhạy, trí thông minh xuất chúng và khả năng “lật ngược thế cờ” trong các tình huống éo le, thường để đả kích thói hống hách, quan liêu, hoặc sự bất công trong xã hội phong kiến. Một số nhân vật tiêu biểu được biết đến rộng rãi trong dân gian như Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Trạng Nguyên, trạng Bùng (Phùng Khắc Khoan)… mỗi người mang một sắc thái riêng nhưng đều thể hiện rõ nét trí tuệ dân gian và bản sắc văn hóa Việt.
Kho Tàng Truyện Trạng Việt Nam không đơn thuần là những câu chuyện cười mang tính trào phúng, mà còn là những lát cắt sống động về đời sống xã hội xưa: từ mối quan hệ giữa dân và quan, vua và tôi, đến sinh hoạt đời thường của người dân nơi thôn dã. Trong mỗi câu chuyện, yếu tố hài hước luôn song hành cùng tính châm biếm xã hội sâu sắc, nhắm vào những tật xấu như tham lam, ngu dốt, hống hách, hoặc giả danh học thức, để từ đó đề cao phẩm chất thông minh, chính trực, gần gũi với lẽ phải và lòng dân.
Một điểm đặc sắc trong các truyện trạng là ngôn ngữ dân dã, giàu hình ảnh, đối thoại linh hoạt và đầy màu sắc sinh động. Sự khéo léo trong cách dùng từ, các câu chơi chữ, nói lái hay ví von trong truyện giúp người đọc vừa cười sảng khoái, vừa cảm nhận được sự sâu cay, tinh tế trong từng lời nói, từng chi tiết. Qua đó, truyện trạng trở thành một phương tiện truyền tải tri thức, đạo lý và sự phản kháng một cách khéo léo, kín đáo của người dân đối với bất công xã hội.
Đọc Kho Tàng Truyện Trạng Việt Nam, độc giả sẽ nhận ra rằng, bên cạnh nỗi khổ vì đói nghèo, mất công lý hay bị áp bức, người dân xưa vẫn giữ được sự hóm hỉnh, niềm tin vào trí tuệ và khả năng vượt qua nghịch cảnh bằng chính óc quan sát tinh tế và sự thông minh tự nhiên. Truyện trạng không chỉ là một món ăn tinh thần giúp giải trí, mà còn là minh chứng sống động cho sức sống mạnh mẽ của dân tộc, thể hiện lòng yêu công lý và khát vọng về một xã hội công bằng, nhân văn.
Kho Tàng Truyện Trạng Việt Nam là một phần không thể thiếu trong văn hóa dân gian Việt, phản ánh tài trí, lòng yêu nước, tinh thần lạc quan và khả năng tự bảo vệ mình bằng trí tuệ của người Việt qua các thời kỳ. Đây là cuốn sách không chỉ thích hợp để giải trí mà còn rất bổ ích cho việc giáo dục tư duy phản biện, khả năng xử lý tình huống và sự nhạy bén trong giao tiếp, đặc biệt là đối với học sinh, sinh viên và những người yêu mến văn hóa dân gian.
