Kiếm Sống của Maksim Gorky là một trong những tác phẩm giàu sức nặng nhất trong dòng văn học hiện thực Nga cuối thế kỷ XIX, khi nhà văn khắc họa hành trình trưởng thành đầy gai góc của con người giữa những tầng lớp bần cùng và bất công xã hội. Gorky, với kinh nghiệm sống lang bạt và từng trải sâu sắc, mang vào trang viết một sự chân thực mạnh mẽ, khiến mỗi chi tiết đều vang lên tiếng thở của những phận người đang vật lộn để tồn tại. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về sự sinh tồn, mà còn là lời nhắc nhở về lòng kiên trì và niềm tin vào phẩm giá dù cuộc đời ném vào ta những thử thách tàn nhẫn nhất.
Bối cảnh của Kiếm Sống xoay quanh quá trình hình thành nhân cách của một cậu bé lớn lên trong môi trường nghèo khó, nơi bạo lực, áp lực mưu sinh và những định kiến nghiệt ngã bao trùm mọi ngóc ngách. Gorky mô tả tuổi thơ ấy không bằng màu sắc lãng mạn mà bằng sự mộc mạc có phần lạnh lùng: những trận đòn roi, những ngày làm việc kiệt sức, những lần va chạm với sự vô tâm của người lớn. Tuy vậy, điều gây ấn tượng không nằm ở sự tối tăm của bối cảnh, mà ở cách nhân vật chính giữ được trong mình ánh sáng le lói của lòng tự trọng và khát vọng sống có ý nghĩa.
Giọng văn của Gorky tạo ra cảm giác vừa khắc nghiệt vừa ấm áp. Ông để nhân vật đi qua những cú sốc liên tục: từ những người thân không đủ bao dung, đến những kẻ luôn coi trẻ nhỏ như công cụ. Nhưng phía sau tất cả là một quá trình nhận thức và trưởng thành được thể hiện tinh tế. Hình ảnh cậu bé không đầu hàng hoàn cảnh, luôn khao khát học hỏi và tìm kiếm một lối thoát cho cuộc đời mình, chính là điểm sáng nhân văn khiến tác phẩm chạm đến trái tim nhiều thế hệ độc giả. Đó là hành trình mà mỗi thất bại đều trở thành một mảnh ghép giúp cậu hiểu hơn về con người và về chính mình.
Tác phẩm cũng mở ra bức tranh rộng lớn hơn về xã hội Nga thời Gorky, nơi những tầng lớp lao động bị bóp nghẹt cả thể xác lẫn tinh thần. Nhà văn không trích giảng đạo lý, cũng không tạo ra nhân vật anh hùng điển hình; ông chỉ đặt người đọc trước những cảnh đời chân thật đến mức đôi khi gây nhói lòng. Qua từng chi tiết, Gorky cho thấy vẻ đẹp của sự kiên cường, của khả năng đứng dậy dù bị quật ngã, của ý chí không chịu chấp nhận số phận bị định đoạt sẵn.
Điều đáng quý trong Kiếm Sống chính là sự bền bỉ của niềm hy vọng. Dù bóng tối dày đặc, nhân vật chính vẫn giữ một tâm hồn nhạy cảm với cái đẹp, với tình thương và với tri thức. Từ đó, cuốn sách trở thành lời khẳng định rằng việc sống sót không chỉ là duy trì hơi thở, mà còn là gìn giữ phẩm giá và niềm tin. Gorky để lại trong lòng người đọc cảm giác vừa xót xa vừa mạnh mẽ, như thể hành trình kiếm sống đầy gian nan ấy cũng chính là hành trình tìm kiếm giá trị đích thực của con người.
