Kiên Ngạnh Như Thủy của Diêm Liên Khoa là một tiểu thuyết lớn, gây chấn động ngay từ khi ra mắt bởi sự táo bạo trong cách tiếp cận hiện thực xã hội và cách khắc họa những mâu thuẫn gai góc giữa con người với quyền lực, đạo đức và khát vọng cá nhân. Tác phẩm vừa mang màu sắc hiện thực phê phán gay gắt, vừa có chiều sâu triết lý, khiến độc giả không chỉ bị cuốn vào câu chuyện mà còn phải suy ngẫm về những vấn đề căn bản của nhân sinh.
Trung tâm của Kiên Ngạnh Như Thủy là nhân vật Trịnh Nghị, một cán bộ đảng tận tụy và kiên định. Anh được miêu tả như hiện thân của những giá trị lý tưởng: sống ngay thẳng, không tham nhũng, kiên trì đấu tranh cho công bằng. Nhưng chính sự ngay thẳng ấy lại đặt anh vào vòng xoáy của sự cô độc, bởi anh phải đối mặt với một hệ thống đầy rẫy những thỏa hiệp, giả dối và quyền lực ngầm. Trịnh Nghị là hình ảnh đối lập với nhiều nhân vật khác trong tác phẩm, những người sẵn sàng bán rẻ nguyên tắc để đổi lấy lợi ích và vị trí, từ đó tạo nên những xung đột gay gắt xuyên suốt câu chuyện.
Điểm đáng chú ý của tiểu thuyết nằm ở cách Diêm Liên Khoa dựng nên một bức tranh xã hội rộng lớn, nơi đời sống chính trị, kinh tế và văn hóa đan xen, phơi bày trần trụi bản chất của quyền lực. Những mối quan hệ phức tạp, những cuộc mặc cả ngầm, sự tham nhũng và tha hóa hiện lên không màu mè, mà chân thực đến mức khiến người đọc choáng váng. Trong bối cảnh đó, sự kiên định của Trịnh Nghị giống như một dòng nước trong, chảy ngược lại với cơn lũ bẩn đục – mạnh mẽ nhưng đầy hiểm nguy.
Tựa đề Kiên Ngạnh Như Thủy cũng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Nước thường gắn liền với sự mềm mại, uyển chuyển, nhưng ở đây nước lại trở thành biểu tượng cho sức mạnh kiên cường, vừa mềm dẻo vừa bền bỉ, có thể xuyên thủng mọi vật cứng rắn. Trịnh Nghị được đặt trong hình tượng ấy: không ồn ào, không cực đoan, nhưng bền bỉ chống lại cái ác và cái giả dối bằng chính sự chính trực của mình. Qua đó, Diêm Liên Khoa khẳng định sức mạnh của nhân cách có thể vượt qua mọi toan tính tầm thường, dù phải chịu nhiều mất mát.
Văn phong của Diêm Liên Khoa trong tác phẩm này vừa trực diện vừa giàu chất thơ. Ông không ngại phơi bày sự trần trụi, nhưng cũng để lại những đoạn văn sâu lắng, gợi lên triết lý sống và khát vọng nhân văn. Tác phẩm không chỉ kể một câu chuyện chính trị – xã hội, mà còn là một bản trường ca về sự kiên định của con người trước nghịch cảnh.
Kiên Ngạnh Như Thủy vì vậy không đơn thuần là một tiểu thuyết, mà còn là một tuyên ngôn nghệ thuật, một lời khẳng định mạnh mẽ về giá trị của sự chính trực trong một xã hội đầy biến động. Nó khiến độc giả vừa khâm phục vừa day dứt, bởi lẽ giữ được sự ngay thẳng trong một thế giới ngập tràn thỏa hiệp chính là hành động can đảm nhất. Đây là một tác phẩm sâu sắc, giàu tính phản tư, xứng đáng trở thành một trong những đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Diêm Liên Khoa.
