Nguyễn Khắc Trường là một trong những nhà văn nổi bật của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Ông được biết đến với khả năng quan sát tinh tế đời sống nông thôn và tái hiện nó bằng giọng văn vừa châm biếm, vừa thấm đẫm chất hiện thực. Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma chính là tác phẩm tiêu biểu, được coi như một cột mốc quan trọng trong tiểu thuyết Việt Nam cuối thế kỷ XX, phản ánh những biến động dữ dội của làng quê khi đất nước bước vào thời kỳ kinh tế thị trường.
Ngay từ nhan đề, Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma đã gợi nên một không khí vừa thực vừa ẩn dụ. “Người” ở đây là những nhân vật sống động với đủ tính cách, số phận, còn “ma” không chỉ là bóng hình tâm linh, mà còn là biểu tượng cho những thế lực u ám, những thói quen, tệ nạn, tham vọng và dục vọng len lỏi trong đời sống nông thôn. Tác phẩm dựng nên bức tranh một làng quê Bắc Bộ nơi con người va chạm, tranh chấp nhau vì đất đai, quyền lực, danh vọng, để rồi lộ ra những mảng tối của lòng người.
Điểm đặc sắc của Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma là hệ thống nhân vật đông đảo, phức tạp nhưng rất gần gũi. Người đọc bắt gặp những ông cán bộ địa phương vừa tha thiết với quyền lực vừa bị cám dỗ bởi lợi ích; những nông dân chất phác nhưng khi có cơ hội cũng sẵn sàng bon chen, tranh giành; hay những kẻ mưu mô, thủ đoạn, tìm cách thao túng tập thể để thỏa mãn lòng tham. Qua đó, Nguyễn Khắc Trường khắc họa sự đổi thay của nông thôn không chỉ là sự thay đổi kinh tế mà còn là sự biến dạng của quan hệ xã hội và đạo đức.
Một điểm mạnh khác là nghệ thuật trần thuật giàu kịch tính. Nguyễn Khắc Trường vận dụng lối kể chuyện đa tuyến, đan xen nhiều mối quan hệ, nhiều góc nhìn, tạo thành một bức tranh đời sống sinh động và lôi cuốn. Ông không né tránh cái xấu, cái tiêu cực, thậm chí phơi bày nó một cách thẳng thắn, đôi khi mỉa mai chua chát. Nhưng trong cái nhìn ấy, vẫn còn le lói niềm tin vào những phẩm chất tốt đẹp, vào sự trong sáng của một số nhân vật đại diện cho niềm hy vọng và sự tử tế.
Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma cũng thành công ở chỗ phản ánh một vấn đề có tính thời sự: sự tha hóa của quyền lực và sự trỗi dậy của mặt trái kinh tế thị trường ở nông thôn Việt Nam. Cuốn tiểu thuyết ra đời trong bối cảnh xã hội chuyển mình, và nó kịp thời ghi lại những đổi thay, những va chạm dữ dội, khiến tác phẩm không chỉ là văn chương mà còn mang giá trị xã hội và tư liệu.
Ngôn ngữ của Nguyễn Khắc Trường trong tác phẩm giàu tính khẩu ngữ, gần với đời sống, giúp nhân vật trở nên chân thực và sinh động. Những đối thoại dân dã, những câu nói mộc mạc nhưng sâu cay đã tạo nên chất “đời” đặc trưng, đồng thời phản ánh sự đa dạng trong cách nghĩ, cách nói của người nông thôn.
Không phải ngẫu nhiên mà Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma được xem là một trong những cuốn tiểu thuyết đáng chú ý nhất của văn học Việt Nam sau 1975. Nó vừa có giá trị nghệ thuật, vừa mang ý nghĩa phê phán và suy ngẫm xã hội sâu sắc. Tác phẩm không chỉ tái hiện làng quê trong biến động, mà còn là tấm gương phản chiếu tâm thức con người thời đổi mới, nơi cái tốt và cái xấu, cái thiện và cái ác luôn giằng xé, đối nghịch.
Bằng giọng văn sắc sảo, nhân vật sống động và cái nhìn thẳng thắn, Nguyễn Khắc Trường đã khiến Mảnh Đất Lắm Người Nhiều Ma trở thành một trong những tác phẩm kinh điển khi nhắc đến văn học nông thôn Việt Nam đương đại. Đây là cuốn sách đáng đọc để hiểu rõ hơn về những góc khuất của làng quê và bản chất con người trong giai đoạn lịch sử nhiều biến động.
