Một Ngày Dài Hơn Thế Kỷ của Chinghiz Aitmatov là một trong những kiệt tác vĩ đại nhất của văn học Liên Xô và thế giới, kết hợp hài hòa giữa hiện thực khắc nghiệt, chiều sâu triết học và yếu tố huyền thoại Á – Âu. Với lối viết đậm chất sử thi và nhân bản, Aitmatov đã tạo nên một câu chuyện vừa bi tráng vừa lặng lẽ, phản chiếu hành trình của con người giữa lịch sử, ký ức và vũ trụ bao la.
Tác phẩm lấy bối cảnh tại vùng thảo nguyên rộng lớn của Trung Á, nơi những con tàu hỏa xuyên qua sa mạc cô độc và những người dân bình dị sống gắn bó với đất trời. Câu chuyện xoay quanh Burannyi Yedigei, một người công nhân đường sắt trung niên sống cô độc bên ga tàu hẻo lánh. Khi người bạn thân thiết của ông qua đời, Yedigei quyết tâm đưa thi thể bạn đến an táng tại nghĩa trang truyền thống Ana-Beiit, nơi chôn cất tổ tiên. Thế nhưng, chuyến đi ngắn ngủi ấy lại trở thành một hành trình dài đầy ám ảnh – nơi quá khứ, hiện tại và tương lai đan xen, mở ra bức tranh nhân sinh sâu sắc về thân phận con người.
Trên con đường dẫn đến Ana-Beiit, Yedigei nhớ lại cả một đời người: tình yêu dang dở, chiến tranh tàn khốc, những mất mát không thể bù đắp và niềm tin mong manh vào nhân tính. Bên cạnh đó, xen lẫn vào mạch truyện hiện thực là câu chuyện huyền thoại về loài sinh vật ngoài hành tinh và cuộc tiếp xúc đầu tiên của loài người với vũ trụ – một chi tiết tưởng như phi lý nhưng lại góp phần mở rộng chiều kích tư tưởng của tác phẩm: con người nhỏ bé không chỉ trước lịch sử mà còn trước không gian vô tận của sự tồn tại.
Chinghiz Aitmatov đã tạo nên một thế giới văn học mang hơi thở triết học và tâm linh, nơi cái chết, nỗi nhớ và lòng trung thành hòa quyện trong bức tranh vĩ đại của thời gian. Văn phong của ông vừa giản dị, vừa đầy hình ảnh, gợi nên nhịp chậm rãi của đời sống thảo nguyên, nhưng cũng chứa đựng sự dữ dội của dòng chảy tư tưởng.
Một Ngày Dài Hơn Thế Kỷ không chỉ là câu chuyện về một con người đưa tiễn bạn mình, mà là ẩn dụ cho hành trình đi tìm ý nghĩa tồn tại của nhân loại. Tác phẩm khắc họa bi kịch của thế kỷ XX – khi con người bị cuốn vào guồng máy hiện đại hóa và chiến tranh, nhưng vẫn cố giữ lấy những giá trị thiêng liêng của ký ức, truyền thống và lòng trung thực.
Với chiều sâu nhân văn và triết lý vượt thời gian, Một Ngày Dài Hơn Thế Kỷ là bản trường ca của cô đơn và kiên cường, khiến người đọc lặng đi trong nỗi buồn trong trẻo – nỗi buồn của những kẻ biết rằng thế giới thay đổi, nhưng con người vẫn không ngừng tìm kiếm ý nghĩa cho từng ngày mình sống.
