Nếu… Thì… của Randall Munroe là một trong những tác phẩm hiếm hoi kết hợp nhuần nhuyễn giữa khoa học, hài hước và trí tưởng tượng. Với phụ đề Những câu hỏi kỳ quặc và lời giải đáp khoa học, cuốn sách là tập hợp những câu hỏi “lạ đời” mà độc giả từ khắp nơi trên thế giới gửi đến cho tác giả – một cựu kỹ sư robot của NASA, đồng thời là người sáng lập trang web truyện tranh nổi tiếng xkcd.
Tưởng như những câu hỏi ngớ ngẩn kiểu “Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn ném một quả bóng chày ở vận tốc gần bằng tốc độ ánh sáng?” hoặc “Nếu tất cả các tia laser của các con mèo cùng lúc nhắm vào Mặt Trăng, thì điều gì sẽ xảy ra?”, chỉ mang tính đùa cợt, nhưng Munroe không hề coi nhẹ chúng. Ngược lại, ông tiếp cận những giả định phi thực tế ấy bằng tinh thần khoa học nghiêm túc, lối tư duy logic chặt chẽ và lượng kiến thức phong phú trong các lĩnh vực vật lý, toán học, hóa học, sinh học và cả… xác suất.
Tuy nhiên, điều khiến Nếu… Thì… trở nên đặc biệt không chỉ là những phân tích kỹ thuật chính xác đến mức đáng kinh ngạc, mà còn ở cách Munroe truyền tải chúng. Ông dùng ngôn ngữ giản dị, sinh động, kèm theo những hình vẽ nguệch ngoạc nhưng biểu cảm đặc trưng phong cách xkcd, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận ngay cả với những khái niệm phức tạp nhất. Mỗi lời giải không chỉ mang đến một đáp án khoa học thú vị mà còn khơi gợi trí tò mò và khiếu hài hước rất “nerd” – tinh tế, dí dỏm, nhưng không kém phần sâu sắc.
Cuốn sách cũng đồng thời là một lời nhắc rằng khoa học không cần phải quá khô khan hay xa rời thực tế. Những gì Munroe làm được chính là mang lại cảm giác rằng thế giới tự nhiên – dù bị khuấy đảo bằng những giả định “không tưởng” – vẫn vận hành theo những quy luật nhất định, và chỉ cần một chút trí tò mò thôi, ta có thể chạm đến những điều tuyệt vời, thậm chí điên rồ, về cách vũ trụ vận hành.
Nếu… Thì… không chỉ dành cho những ai đam mê khoa học, mà còn dành cho bất kỳ ai từng đặt ra những câu hỏi “vớ vẩn” khi nhìn lên bầu trời đêm hay tự hỏi liệu mình có thể sống sót trong một bể bơi chứa đầy nguyên tử helium. Đó là một bức thư tình dành cho trí tưởng tượng – điều luôn đi cùng với khoa học để tạo nên những bước tiến vĩ đại nhất.
Với Nếu… Thì…, Randall Munroe đã khẳng định rằng đôi khi, những câu hỏi tưởng như ngớ ngẩn lại mở ra những cánh cửa kỳ diệu nhất cho sự hiểu biết và niềm vui. Một cuốn sách khiến ta vừa bật cười, vừa suy ngẫm, và trên hết – muốn hỏi nhiều hơn nữa.
