Nexus – Lược Sử Của Những Mạng Lưới Thông Tin Từ Thời Đại Đồ Đá Đến Trí Tuệ Nhân Tạo là một tác phẩm mang tính tổng hợp và khai phá sâu sắc của Yuval Noah Harari – nhà sử học nổi tiếng toàn cầu với các tác phẩm như Sapiens Lược Sử Loài Người, Homo Deus và 21 Bài Học Cho Thế Kỷ 21. Trong cuốn sách này, Harari tiếp tục thể hiện tài năng kết nối các lĩnh vực lịch sử, công nghệ, xã hội học và triết học để truy nguyên nguồn gốc, quá trình tiến hóa và tác động của các mạng lưới thông tin – từ thời cổ đại cho đến kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo ngày nay.
Với lối kể chuyện cuốn hút và tư duy xuyên suốt, Harari dẫn dắt người đọc ngược dòng thời gian về thời kỳ mà con người mới chỉ giao tiếp qua ngôn ngữ nói và ký hiệu sơ khai, khi những mạng lưới đầu tiên – như gia đình, bộ tộc và tín ngưỡng – hình thành như một phương thức sinh tồn và kiểm soát thông tin. Ông cho rằng sự phát triển của loài người gắn liền mật thiết với khả năng chia sẻ, lưu trữ và thao túng thông tin, và đó chính là “nexus” – những nút thắt then chốt trong lịch sử nhân loại.
Theo dòng chảy lịch sử, cuốn sách lần lượt khám phá sự hình thành của chữ viết, sự ra đời của các tôn giáo, nhà nước và các thiết chế xã hội – tất cả đều là các mạng lưới thông tin có cấu trúc chặt chẽ, đóng vai trò như “phần mềm” điều phối xã hội loài người. Harari phân tích sâu về cách thông tin được mã hóa, truyền tải và hợp thức hóa, từ đó tạo ra quyền lực, niềm tin và sự kiểm soát.
Một phần đáng chú ý của Nexus là phân tích về mạng lưới thương mại toàn cầu, báo chí, điện tín, internet và mạng xã hội – những bước tiến vượt bậc của nhân loại trong việc mở rộng không gian thông tin. Harari cho thấy rằng càng tiến bộ, con người càng bị cuốn sâu vào những mạng lưới phức tạp, nơi mà dữ liệu, thuật toán và quyền lực công nghệ đang định hình lại mọi khía cạnh cuộc sống.
Điểm đặc biệt ở cuốn sách là cách Harari đặt ra những câu hỏi lớn: Ai đang điều khiển những mạng lưới thông tin ngày nay? Chúng phục vụ con người hay đang kiểm soát con người? Trí tuệ nhân tạo có thể trở thành một “nexus” mới – nơi mà con người bị thay thế trong vai trò tạo lập và xử lý thông tin? Và nếu vậy, liệu chúng ta còn kiểm soát được chính lịch sử của mình?
Với tư duy sắc bén và cách diễn giải dễ tiếp cận, Nexus không chỉ là một công trình lịch sử học, mà còn là một lời cảnh tỉnh về tương lai. Harari nhấn mạnh rằng hiểu được cách các mạng lưới thông tin hình thành và hoạt động là bước đầu tiên để con người có thể giữ vai trò chủ thể trong một thế giới ngày càng bị số hóa và điều phối bởi dữ liệu.
Cuốn sách không chỉ dành cho những ai yêu lịch sử hay công nghệ, mà còn là tác phẩm dành cho bất kỳ người đọc nào quan tâm đến tương lai của loài người và vị trí của cá nhân trong một thế giới kết nối toàn diện. Nexus là một bản đồ tư tưởng mạnh mẽ, soi sáng cách thông tin đã – đang – và sẽ tiếp tục nhào nặn nên xã hội, văn hóa và chính bản sắc con người.
