Những Điền Chủ Nếp Xưa của Nikolai Vasilyevich Gogol là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất phác họa đời sống nông thôn Nga thế kỷ XIX qua một bút pháp hài hước, châm biếm mà vẫn thấm đượm chất trữ tình. Gogol, với năng lực quan sát tinh tế và tài kể chuyện độc đáo, đã dựng lên những lát cắt sinh động về tầng lớp điền chủ cũ – những con người sống trong nhịp điệu chậm rãi, gắn với đất đai, truyền thống và những thói quen có phần cổ hủ nhưng mang sức hấp dẫn riêng biệt.
Câu chuyện tập trung vào đôi vợ chồng điền chủ Afanasy Ivanovich và Pulkheria Ivanovna – hai nhân vật trở thành biểu tượng của một lối sống đã qua, một kiểu tồn tại dịu dàng, có phần ngây thơ nhưng cũng ẩn chứa sự trì trệ của cả một thời kỳ. Họ sống trong một điền trang yên bình, nơi mọi việc diễn ra theo những khuôn mẫu cũ kỹ: những bữa ăn thịnh soạn, những cuộc chuyện trò vô thưởng vô phạt, sự chăm chút cho từng việc nhỏ, và một tinh thần an phận đến đáng ngạc nhiên. Gogol miêu tả họ với sự trìu mến xen lẫn châm biếm nhẹ nhàng, khiến người đọc vừa bật cười vừa cảm nhận sự ấm áp kỳ lạ trong từng hành vi nhỏ bé của họ.
Điểm nổi bật của Những Điền Chủ Nếp Xưa nằm ở khả năng tái hiện bầu không khí thôn quê Nga – những ngôi nhà gỗ, những khu vườn rợp bóng, những tuyến đối thoại mang âm hưởng dân gian, cùng cảm giác thanh bình phủ lên toàn bộ câu chuyện. Nhưng đằng sau vẻ bình lặng ấy là tiếng thở dài tinh tế về một thời đại đang dần biến mất. Gogol không chỉ khắc họa những con người đáng yêu trong sự hạn chế của họ, mà còn cho thấy sự mong manh của một kiểu sống không thể đứng vững trước những đổi thay tất yếu của xã hội.
Sự kiện làm thay đổi tất cả trong tác phẩm chính là cái chết của Pulkheria Ivanovna. Khi bà ra đi, Afanasy Ivanovich – vốn phụ thuộc vào người vợ trong từng thói quen nhỏ – trở nên lạc lõng giữa chính ngôi nhà mình. Điền trang vốn quen thuộc cũng trở nên xa lạ. Bằng giọng văn vừa châm biếm vừa xót xa, Gogol diễn tả nỗi cô đơn của một con người từng sống trong vòng tay chăm sóc, đột nhiên bị bỏ lại giữa khoảng trống rộng lớn. Đây chính là điểm xoáy cảm xúc khiến kết thúc của câu chuyện trở nên day dứt.
Dưới hình thức một truyện ngắn nhẹ nhàng, Những Điền Chủ Nếp Xưa phản ánh cả một thế giới xã hội Nga trước cải cách – nơi những điền chủ tồn tại trong vẻ thanh bình bề ngoài nhưng thực chất đang bị thời đại bỏ lại phía sau. Với vốn hiểu biết sâu sắc về bản chất con người, Gogol đã tạo nên một tác phẩm vừa giàu tính châm biếm, vừa thấm đẫm nỗi hoài niệm, mang sức sống lâu bền trong nền văn chương Nga.
Đây là một tác phẩm dành cho những ai yêu văn học cổ điển, thích khám phá đời sống nước Nga xưa và muốn thưởng thức bút pháp tinh tế của một trong những nhà văn lớn nhất thế giới.
