Những Trường Đại Học Của Tôi là tập hồi ký đầy xúc cảm và giàu chất nhân văn của nhà văn vĩ đại người Nga Macxim Gorki. Đây là phần cuối trong bộ ba tự truyện nổi tiếng của ông gồm Thời Thơ Ấu, Kiếm Sống và Những Trường Đại Học Của Tôi, phản ánh một cách chân thực và sâu sắc hành trình trưởng thành của một con người từ bóng tối nghèo khổ vươn lên bằng chính nghị lực, lòng ham học và khát vọng sống mãnh liệt.
Trong Những Trường Đại Học Của Tôi, Gorki không nói về những ngôi trường theo nghĩa thông thường với giảng đường, thầy cô và sách vở. “Đại học” ở đây là cuộc đời – là những con người ông từng gặp, là phố phường, là quán trọ, bến tàu, hiệu sách, và nhất là những trải nghiệm sinh tồn nơi đáy cùng xã hội. Chính những trường học không tên, không bảng hiệu ấy đã rèn luyện tâm hồn, hun đúc tư tưởng và hình thành nên một Gorki kiên cường, giàu lòng cảm thông và ý thức cách mạng sâu sắc.
Gorki kể lại thời gian ông sống tại thành phố Kazan – nơi ông từng ôm mộng tìm kiếm tri thức từ các giảng đường đại học nhưng rốt cuộc bị từ chối bởi sự nghèo túng. Không được bước chân vào đại học thực thụ, Gorki buộc phải lang thang làm thuê kiếm sống: làm bánh, bốc vác, phục vụ… Nhưng chính trong quãng đời khốn khó ấy, ông đã gặp được những “giáo sư” của đời mình – những con người cùng khổ nhưng mang trong mình trí tuệ và phẩm chất phi thường. Họ dạy ông cách đọc, cách nghĩ, cách phản kháng và yêu thương con người.
Cuốn sách mang phong cách tự sự mộc mạc nhưng đầy chất thơ, vừa cay đắng, vừa thấm đượm hy vọng. Gorki không né tránh sự tàn bạo của cuộc sống: cái đói, bệnh tật, cái chết và cả sự vô cảm của xã hội đương thời. Nhưng ông cũng không quên khắc họa ánh sáng: trong những đêm giá rét, vẫn có một người bạn lặng lẽ sẻ chia ổ bánh mì; trong những khoảnh khắc tuyệt vọng, vẫn có cuốn sách soi đường dẫn lối; trong những căn phòng chật hẹp, vẫn có những cuộc trò chuyện triết lý về số phận và tương lai.
Những Trường Đại Học Của Tôi không chỉ là bản ghi chép chân thực về một chặng đường đời mà còn là bản tuyên ngôn của trí tuệ vươn lên từ nghèo khó, là lời nhắn gửi tới những ai đang hoài nghi về giá trị của bản thân rằng: nếu biết học từ cuộc đời, mỗi người đều có thể trở thành sinh viên của một đại học vĩ đại – trường học của chính mình. Với văn phong giàu cảm xúc, đầy chất hiện thực nhưng không thiếu phần lãng mạn, Gorki đã tạo nên một tác phẩm kinh điển, chạm đến trái tim của độc giả qua nhiều thế hệ.
