Pie Đệ Nhất của Aleksey Nikolayevich Tolstoy là một tiểu thuyết lịch sử hoành tráng, tái hiện sinh động chân dung vị Sa hoàng vĩ đại của nước Nga – Peter Đại Đế, người đã mở ra kỷ nguyên cải cách và hiện đại hóa quốc gia trong thế kỷ XVIII. Với tầm nhìn sử thi, ngòi bút tinh tế và sức mạnh của tư duy hiện thực xã hội chủ nghĩa, Aleksey Tolstoy đã khắc họa không chỉ một nhân vật lịch sử, mà cả linh hồn của dân tộc Nga trong thời kỳ chuyển mình dữ dội nhất.
Tác phẩm được xây dựng như một bức tranh toàn cảnh, bao quát cả không gian và thời gian rộng lớn: từ những năm tháng tuổi trẻ đầy sóng gió của Pie, cuộc chiến với thế lực phong kiến bảo thủ, cho đến hành trình xây dựng một đế quốc Nga hùng mạnh. Dưới ngòi bút của Tolstoy, Pie Đệ Nhất hiện lên vừa là nhà cải cách kiên cường, vừa là con người đầy mâu thuẫn – một kẻ thống trị cứng rắn nhưng luôn đau đáu vì tương lai đất nước.
Tolstoy không tôn thờ nhân vật của mình một cách lý tưởng hóa. Ông để Pie hiện ra với tất cả những góc cạnh phức tạp: nóng nảy, tàn bạo, đôi khi tàn nhẫn với chính những người thân yêu, nhưng luôn cháy bỏng một khát vọng duy nhất – kéo nước Nga thoát khỏi bóng tối của lạc hậu. Chính vì vậy, hình tượng Pie trong Pie Đệ Nhất vừa mang tầm vóc anh hùng, vừa gần gũi, đời thường và đầy chất bi kịch.
Một trong những điểm đặc sắc của tiểu thuyết là cách Aleksey Tolstoy tái dựng bối cảnh xã hội Nga cuối thế kỷ XVII – đầu XVIII với sự chi tiết, chính xác và sống động hiếm thấy. Từ các cuộc khởi nghĩa nông dân, âm mưu cung đình, đến chiến tranh với Thụy Điển, mỗi chi tiết đều được đặt trong dòng chảy lịch sử chân thực. Người đọc cảm nhận rõ hơi thở của thời đại – một giai đoạn mà đất nước phải đối mặt với xung đột giữa cũ và mới, giữa truyền thống và cải cách, giữa nông nô và quý tộc, giữa dân tộc và quyền lực ngoại bang.
Bên cạnh Pie, tác phẩm còn phác họa hàng loạt nhân vật phụ đặc sắc – những người đại diện cho nhiều tầng lớp trong xã hội Nga: quý tộc bảo thủ, thương nhân mưu mô, binh lính trung thành, nông dân khốn khổ. Qua họ, Tolstoy thể hiện một thông điệp mạnh mẽ: lịch sử không chỉ được viết bởi các vị vua, mà còn bởi những con người vô danh trong dòng đời cuồn cuộn.
Về nghệ thuật, Pie Đệ Nhất là sự kết hợp hoàn hảo giữa văn xuôi sử thi và chiều sâu tâm lý. Ngôn ngữ của Tolstoy đậm chất cổ điển, mang âm hưởng hùng tráng nhưng vẫn linh hoạt, giàu hình ảnh và cảm xúc. Ông khéo léo chuyển đổi giữa những trường đoạn miêu tả chiến tranh dữ dội với những phân cảnh nội tâm lặng lẽ, nơi Pie phải đối diện với chính lương tâm mình.
Không chỉ kể chuyện, Aleksey Tolstoy còn gửi gắm trong tác phẩm một triết lý về lịch sử và con người: cải cách luôn phải trả giá, và sự tiến bộ của dân tộc không thể tách rời khỏi nỗi đau của thời đại. Pie là biểu tượng cho tinh thần Nga – vừa mạnh mẽ, vừa đầy mâu thuẫn, vừa vĩ đại, vừa cô đơn.
Pie Đệ Nhất không chỉ là một tiểu thuyết lịch sử, mà còn là một bản anh hùng ca về ý chí, tầm nhìn và sức mạnh của cải cách. Dưới ngòi bút của Aleksey Tolstoy, lịch sử không còn là những trang ghi chép khô khan, mà trở thành một dòng chảy sống động, chứa đựng niềm tin bất diệt vào khả năng vươn lên của con người và dân tộc.
Đây là một trong những đỉnh cao của văn học Nga thế kỷ XX, được xem là tác phẩm tiêu biểu nhất về đề tài lịch sử trong giai đoạn hiện thực xã hội chủ nghĩa. Với Pie Đệ Nhất, Aleksey Tolstoy đã không chỉ kể lại lịch sử, mà còn viết nên huyền thoại về tinh thần Nga – bất khuất, sáng tạo và luôn hướng tới tương lai.
