Theo Dấu Chân Voi (tựa gốc Elephants Can Remember, xuất bản năm 1972) là một trong những tiểu thuyết trinh thám cuối cùng của Agatha Christie với sự góp mặt của thám tử Hercule Poirot. Tác phẩm không chỉ là một vụ án hóc búa mà còn là cuộc hành trình ngược dòng thời gian, nơi sự thật bị vùi lấp dưới lớp bụi mờ của ký ức.
Câu chuyện bắt đầu khi nhà văn Ariadne Oliver – bạn thân của Poirot – tình cờ bị một người phụ nữ lạ mặt đặt câu hỏi khó xử trong một buổi gặp gỡ: liệu bà có biết rõ về quá khứ của Margaret Ravenscroft, một người bạn cũ, hay không? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy lại khơi dậy một bí ẩn đau thương từ nhiều năm trước: vợ chồng nhà Ravenscroft được phát hiện chết bên nhau, với khẩu súng nằm ngay gần đó. Mọi người khi ấy tin rằng đó là một vụ “giết vợ rồi tự sát” do mâu thuẫn gia đình, và vụ việc nhanh chóng khép lại. Tuy nhiên, quá khứ không bao giờ biến mất hoàn toàn, nó chờ đợi được khơi lên như dấu chân voi in mãi trong trí nhớ.
Ariadne cảm thấy ám ảnh bởi câu hỏi kia và quyết định nhờ đến Poirot – người bạn từng nhiều lần đồng hành cùng bà trong những vụ án kỳ lạ. Dù đã lớn tuổi, Poirot vẫn giữ được sự sắc bén của trí tuệ, và ông chấp nhận tham gia, xem đây là một thử thách của ký ức và thời gian. Khác với nhiều vụ án khác, ở đây không còn hiện trường mới, không còn nhân chứng sống động, mà chỉ còn những mảnh vụn ký ức từ những “chú voi” – những con người mang trong mình trí nhớ không phai mờ về quá khứ.
Poirot và Ariadne lần lượt tìm gặp những người quen cũ, họ hàng, bạn bè, hàng xóm của gia đình Ravenscroft. Mỗi người đều lưu giữ một lát cắt của ký ức, có khi rõ ràng, có khi méo mó, thậm chí bị che giấu bởi định kiến và nỗi sợ hãi. Càng đào sâu, Poirot càng nhận ra rằng cái chết của vợ chồng Ravenscroft không đơn giản chỉ là một bi kịch gia đình, mà còn liên quan đến những bí mật chấn động: sự thật về một đứa con nuôi, những mối quan hệ tình cảm rắc rối, và đặc biệt là cái bóng của một tội ác trong quá khứ.
Điểm đặc biệt của Theo Dấu Chân Voi là cách Christie khai thác khái niệm ký ức. Người ta có thể quên đi nhiều điều, nhưng có những sự kiện in dấu sâu đậm, giống như dấu chân voi không bao giờ mất đi. Thông qua từng lời kể, Poirot không chỉ thu thập thông tin, mà còn phân tích cách con người ghi nhớ và bóp méo sự thật theo thời gian. Những manh mối nằm rải rác trong ký ức rời rạc ấy dần ghép thành một bức tranh hoàn chỉnh, dẫn Poirot đến lời giải cuối cùng.
Trong tác phẩm này, Agatha Christie cũng khắc họa một Poirot già nua hơn, không còn chạy theo những cuộc rượt đuổi hay tái hiện hiện trường ly kỳ, mà thay vào đó là sự lắng đọng, tinh tế trong suy luận. Ông như một “người thợ” kiên nhẫn, gạn lọc từng mẩu ký ức để tìm ra sợi dây liên kết giữa quá khứ và hiện tại.
Khi sự thật cuối cùng được hé mở, độc giả nhận ra rằng cái chết của vợ chồng Ravenscroft không phải là một hành động tuyệt vọng vô nghĩa, mà là kết quả của một bi kịch gia đình đau lòng, được nuôi dưỡng bởi những bí mật và sự che giấu. Christie khéo léo kết hợp yếu tố trinh thám với bi kịch tâm lý, khiến độc giả vừa bất ngờ, vừa day dứt.
Theo Dấu Chân Voi không chỉ là một cuốn tiểu thuyết điều tra, mà còn là một suy ngẫm sâu sắc về ký ức, sự thật và cách con người đối diện với quá khứ. Đây là minh chứng cho tài năng kể chuyện của Agatha Christie, ngay cả khi ở giai đoạn cuối sự nghiệp, bà vẫn giữ được sức hút lôi cuốn và khả năng tạo ra những câu chuyện vừa kịch tính vừa giàu ý nghĩa nhân văn.
