Từ Tuổi Ấu Thơ Đến Tuổi Thanh Niên của Maria Montessori là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của bà, nơi bà mở rộng triết lý giáo dục Montessori không chỉ dành cho trẻ nhỏ mà còn cho cả giai đoạn thanh thiếu niên. Cuốn sách không chỉ bàn về phương pháp dạy học, mà còn đặt ra một tầm nhìn lớn hơn: xây dựng con người toàn diện để góp phần kiến tạo một xã hội công bằng, hòa bình và phát triển bền vững.
Montessori khởi đi từ quan sát khoa học về sự phát triển tự nhiên của trẻ. Theo bà, cuộc đời con người được chia thành nhiều giai đoạn rõ rệt, và ở mỗi giai đoạn, trẻ có những nhu cầu tâm lý – sinh lý khác biệt, đồng thời cũng có những tiềm năng đặc thù cần được khơi dậy. Cuốn sách tập trung vào bốn giai đoạn chính: từ sơ sinh đến 6 tuổi, từ 6 đến 12 tuổi, từ 12 đến 18 tuổi và từ 18 đến 24 tuổi.
Trong phần viết về tuổi ấu thơ, Montessori nhấn mạnh đến “tâm trí thẩm thấu” – khả năng tự nhiên của trẻ trong việc hấp thụ ngôn ngữ, văn hóa và thế giới xung quanh mà không cần nỗ lực ý thức. Bà khẳng định đây là nền tảng cho sự hình thành nhân cách và trí tuệ. Ở giai đoạn 6–12 tuổi, trẻ bắt đầu phát triển tư duy trừu tượng, trí tưởng tượng phong phú và khả năng hợp tác trong tập thể. Đây là thời điểm lý tưởng để trẻ học về văn hóa, khoa học và lịch sử nhân loại.
Bước vào tuổi 12–18, Montessori đặc biệt quan tâm đến sự chuyển biến phức tạp về tâm sinh lý. Bà cho rằng thanh thiếu niên cần một môi trường giáo dục khác biệt, không chỉ cung cấp kiến thức mà còn hỗ trợ phát triển cá tính, kỹ năng xã hội và ý thức trách nhiệm với cộng đồng. Bà đưa ra ý tưởng về “trường học nông trại”, nơi học sinh vừa học lý thuyết vừa tham gia lao động thực tiễn, từ đó hình thành sự gắn kết với thiên nhiên, tinh thần hợp tác và tính tự lập.
Ở giai đoạn 18–24 tuổi, Maria Montessori xem đây là thời kỳ trưởng thành đầy thử thách, nơi con người cần khẳng định bản thân và đóng góp cho xã hội. Bà cho rằng giáo dục không nên dừng lại ở nhà trường, mà phải mở rộng thành một hành trình học tập suốt đời, nhằm nuôi dưỡng những công dân có năng lực xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.
Điểm nổi bật của Từ Tuổi Ấu Thơ Đến Tuổi Thanh Niên nằm ở tầm nhìn nhân văn và triết lý toàn diện. Montessori không nhìn trẻ như “chiếc bình rỗng” cần được lấp đầy, mà như những cá thể có sẵn năng lực nội tại, chỉ cần được trao điều kiện thích hợp để phát triển. Giáo dục, theo bà, không chỉ là chuẩn bị cho nghề nghiệp, mà là chuẩn bị cho cuộc sống.
Với cách diễn giải vừa sâu sắc vừa gần gũi, cuốn sách không chỉ là tài liệu tham khảo cho các nhà giáo dục, mà còn là kim chỉ nam cho cha mẹ và bất kỳ ai quan tâm đến việc nuôi dưỡng thế hệ trẻ. Nó cho thấy triết lý Montessori vượt lên trên phạm vi lớp học, trở thành một quan niệm sống, hướng đến việc xây dựng con người tự do, sáng tạo và có trách nhiệm với thế giới.
