Tuyển Tập Nguyễn Hiến Lê – Tập 3: Ngữ Học là một cột mốc quan trọng trong bộ sưu tập toàn diện về sự nghiệp học thuật của Nguyễn Hiến Lê – học giả suốt đời gắn bó với tri thức, ngôn ngữ và tinh thần khai sáng. Nếu hai tập đầu tiên giúp người đọc bước vào thế giới của triết học và lịch sử, thì tập này dẫn ta đến lĩnh vực mà Nguyễn Hiến Lê dành nhiều tâm huyết nhất: ngôn ngữ học – nền tảng của tư duy, văn hóa và sự phát triển con người.
Trong Tuyển Tập Nguyễn Hiến Lê – Tập 3: Ngữ Học, tác giả không chỉ trình bày những khái niệm và quy luật ngôn ngữ, mà còn chia sẻ một cách nhìn sâu sắc về tiếng Việt – linh hồn của dân tộc. Ông khảo cứu, đối chiếu và phân tích tiếng Việt dưới nhiều góc độ: từ ngữ âm, ngữ pháp, từ nguyên học đến phong cách ngôn ngữ. Qua đó, Nguyễn Hiến Lê thể hiện niềm tự hào sâu sắc với tiếng mẹ đẻ, đồng thời bày tỏ lo ngại về việc sử dụng sai hoặc làm mai một giá trị ngôn ngữ dân tộc trong đời sống hiện đại.
Một phần quan trọng của tập sách là các công trình dịch thuật và biên khảo về ngữ học thế giới. Nguyễn Hiến Lê giới thiệu tư tưởng của các nhà ngôn ngữ học phương Tây, từ Ferdinand de Saussure đến Noam Chomsky, đồng thời đối chiếu với cách nhìn truyền thống của phương Đông. Bằng ngòi bút sáng rõ và cách diễn giải dễ hiểu, ông giúp độc giả tiếp cận những vấn đề học thuật phức tạp mà không cảm thấy xa cách, qua đó khơi dậy niềm hứng thú học hỏi và nghiên cứu ngôn ngữ một cách nghiêm túc.
Tuy nhiên, giá trị sâu xa nhất của Tuyển Tập Nguyễn Hiến Lê – Tập 3: Ngữ Học nằm ở triết lý nhân văn mà ông gửi gắm trong từng trang viết. Với Nguyễn Hiến Lê, ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là phương tiện biểu hiện tư duy và văn hóa. Ông tin rằng việc gìn giữ sự trong sáng, phong phú của tiếng Việt chính là gìn giữ linh hồn dân tộc. Vì thế, bên cạnh những khảo cứu hàn lâm, ông còn dành nhiều trang để bàn về văn phong, lối hành văn, và tinh thần trong sáng, giản dị mà tiếng Việt cần có.
Nguyễn Hiến Lê cũng đề cao tinh thần tự học trong lĩnh vực ngôn ngữ. Ông cho rằng ai biết yêu tiếng mẹ đẻ, trân trọng từ ngữ, và nỗ lực diễn đạt đúng ý, sáng ý, thì người đó đang góp phần vun đắp văn hóa dân tộc. Chính vì vậy, những bài viết của ông trong tập này không chỉ có giá trị học thuật, mà còn là lời nhắc nhở nhẹ nhàng về đạo đức của người cầm bút – phải viết bằng tâm hồn trong sạch và tinh thần tôn trọng tri thức.
Tuyển Tập Nguyễn Hiến Lê – Tập 3: Ngữ Học là minh chứng cho tầm vóc và lòng tận tụy của một học giả coi ngôn ngữ là mạch nguồn của văn minh. Đây không chỉ là tập sách dành cho những người yêu ngữ học, mà còn dành cho bất kỳ ai muốn hiểu sâu hơn về tiếng Việt, về sức mạnh của lời nói và chữ viết trong việc hình thành tư tưởng, nhân cách và văn hóa Việt Nam.
