Vượt Côn Đảo là một trong những tác phẩm đặc sắc của nhà văn Phùng Quán, một cây bút nổi tiếng với tinh thần phản kháng mạnh mẽ và lòng trung thành tuyệt đối với sự thật. Cuốn sách là hồi ký – tự sự, ghi lại hành trình đầy gian nan của những người tù chính trị bị lưu đày ra Côn Đảo, hòn đảo được mệnh danh là “địa ngục trần gian” trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Tác phẩm mở ra không gian đầy khắc nghiệt của nhà tù Côn Đảo, nơi giam cầm biết bao chiến sĩ cách mạng kiên trung. Qua lời kể của Phùng Quán, từng chi tiết hiện lên sống động: những chiếc cùm sắt lạnh ngắt, những phòng giam ẩm thấp, những cơn đói triền miên, và cả những trận đòn thù man rợ của bọn cai ngục. Nhưng giữa nơi cùng cực của đau khổ ấy, ánh sáng của tinh thần bất khuất, của niềm tin vào lý tưởng và tình đồng chí lại càng rực rỡ hơn bao giờ hết.
Phùng Quán không viết Vượt Côn Đảo như một thiên anh hùng ca đầy khẩu hiệu, mà bằng giọng văn mộc mạc, chân thực đến xót xa. Ông kể chuyện những con người bình dị – những người đồng đội đã vượt lên trên nỗi sợ hãi và cái chết, để giữ trọn lòng trung nghĩa với Tổ quốc. Có những trang viết thấm đẫm nước mắt, nhưng cũng có những đoạn rực sáng niềm kiêu hãnh, khi con người chiến thắng được chính sự tàn bạo của kẻ thù bằng sức mạnh tinh thần.
Điều đáng quý trong Vượt Côn Đảo là cách Phùng Quán khắc họa vẻ đẹp con người trong nghịch cảnh. Ông không chỉ viết về chiến đấu mà còn viết về tình bạn, tình người – những mảnh đời nhỏ bé nhưng chan chứa nhân văn giữa ngục tù khổ ải. Chính sự giản dị, trung thực trong từng câu chữ đã khiến tác phẩm trở thành một trong những hồi ký chiến đấu xúc động nhất của văn học Việt Nam hiện đại.
Đọc Vượt Côn Đảo, người đọc không chỉ hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử đầy máu lửa, mà còn cảm nhận được sức mạnh kỳ diệu của ý chí con người. Phùng Quán – với văn phong khảng khái, sâu sắc và giàu cảm xúc – đã để lại một di sản tinh thần đáng trân trọng, khắc ghi trong lòng người đọc về những con người dám sống, dám chết vì Tổ quốc.
