Bối Cảnh Định Đô Thăng Long Và Sự Nghiệp Của Lê Hoàn của tác giả Nguyễn Khánh Oánh là một công trình nghiên cứu công phu nhằm tái hiện giai đoạn chuyển mình quan trọng của lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ X – thời kỳ đặt nền móng cho sự ổn định và phát triển lâu dài của quốc gia Đại Cồ Việt. Cuốn sách tập trung vào hai mảng nội dung lớn: bối cảnh dẫn đến việc hình thành trung tâm quyền lực Thăng Long và vai trò nổi bật của Lê Hoàn trong việc củng cố, bảo vệ và định hướng vận mệnh đất nước sau thời Ngô – Đinh đầy biến động.
Tác giả mở đầu bằng việc dựng lại bức tranh xã hội, chính trị và quân sự của Việt Nam lúc bấy giờ: triều Đinh non trẻ vừa thống nhất quốc gia sau nhiều thập niên loạn 12 sứ quân, bộ máy cai trị chưa hoàn chỉnh, lực lượng quân đội cần củng cố, và nguy cơ ngoại xâm từ phương Bắc luôn tiềm ẩn. Trong hoàn cảnh ấy, sự xuất hiện của Lê Hoàn – một tướng lĩnh tài năng, có thực quyền trong triều – trở thành nhân tố quan trọng quyết định sự ổn định của Đại Cồ Việt. Những sự kiện như việc dẹp nội loạn sau khi Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại, hay quá trình Lê Hoàn lên ngôi trong bối cảnh triều đình khủng hoảng, được tác giả trình bày mạch lạc, bám chặt sử liệu và không sa đà vào diễn giải cảm tính.
Phần trọng tâm của cuốn sách là quá trình vua Lê Đại Hành (tên uý Lê Hoàn) củng cố quyền lực và đặc biệt là chiến công chống Tống năm 981. Nguyễn Khánh Oánh phân tích rõ chiến lược quân sự sắc sảo của Lê Hoàn: chủ động nắm thế chủ động, tổ chức phản công hiệu quả, tận dụng địa hình cùng nghệ thuật nghi binh để đẩy lùi quân xâm lược. Những chi tiết về trận Bạch Đằng, những cuộc giao tranh ở biên giới và cách triều đình ứng phó trong thời điểm hiểm nghèo giúp khắc họa rõ hình ảnh một vị vua vừa có tài thao lược, vừa kiên quyết bảo vệ chủ quyền.
Đồng thời, cuốn sách không bỏ qua vai trò của bối cảnh khu vực trong việc dẫn đến việc chọn lựa trung tâm chính trị. Tác giả lý giải mối liên hệ giữa việc định đô Thăng Long sau này với nền tảng được xây dựng từ thời Tiền Lê: nhu cầu mở rộng giao thương, yêu cầu về vị trí chiến lược, điều kiện địa lý – thủy văn thuận lợi và sự ổn định sau chiến thắng trước quân Tống. Dù không phải là người trực tiếp dời đô, vua Lê Đại Hành được xem là người tạo tiền đề quan trọng cho quyết sách lớn của Lý Công Uẩn sau đó. Tác giả đặt hai giai đoạn cạnh nhau để lý giải sự tiếp nối tự nhiên của lịch sử, khiến người đọc hiểu rõ Thăng Long không xuất hiện một cách ngẫu nhiên mà là kết quả của cả một tiến trình chuẩn bị lâu dài.
Nguyễn Khánh Oánh cũng dành nhiều trang để phân tích đời sống kinh tế, quân sự, cơ cấu triều đình và các chính sách đối nội – đối ngoại dưới thời Tiền Lê. Những phân tích này giúp khắc họa thời đại vua Lê Đại Hành như một giai đoạn chuyển giao đầy thử thách nhưng mang tính định hình sâu sắc đối với nhà nước phong kiến Việt Nam. Qua từng chương sách, hình ảnh một vị vua kiên định, thực tế và có tầm nhìn được dựng lên rõ nét.
Bối Cảnh Định Đô Thăng Long Và Sự Nghiệp Của Lê Hoàn là lựa chọn phù hợp cho những ai muốn hiểu sâu hơn về giai đoạn đầu của quốc gia độc lập, về yếu tố hình thành Thăng Long và về vai trò lịch sử đặc biệt của Lê Hoàn – một trong những nhân vật có công lớn bảo vệ nền độc lập non trẻ của dân tộc.
