Vấn Đề Quốc Học của Kim Định là một tác phẩm quan trọng trong dòng tư tưởng triết học – văn hóa Việt Nam hiện đại, nơi tác giả dành nhiều tâm huyết để bàn luận về căn cốt tinh thần và triết lý của dân tộc. Với phong cách viết sâu sắc, thấm đẫm tính triết lý, Kim Định đã đặt ra những câu hỏi căn bản về “quốc học” – tức là nền tảng học thuật, văn hóa và triết lý riêng của người Việt – liệu có tồn tại, hình thành và phát triển như thế nào qua lịch sử.
Tác phẩm không chỉ là một công trình học thuật mà còn mang màu sắc khai mở, giúp người đọc nhìn nhận lại giá trị truyền thống trong bối cảnh giao lưu với văn hóa phương Tây và sự biến động của xã hội hiện đại. Kim Định cho rằng một dân tộc muốn tồn tại bền vững không chỉ dựa vào sức mạnh kinh tế hay chính trị, mà trước hết phải có một hệ thống tư tưởng – văn hóa làm linh hồn. Với ông, “quốc học” chính là bản lĩnh tinh thần của dân tộc, được tích tụ qua hàng ngàn năm lịch sử, từ tín ngưỡng, phong tục, văn hóa dân gian đến hệ tư tưởng triết học.
Một điểm đặc sắc trong Vấn Đề Quốc Học là cách Kim Định truy nguyên, phân tích những giá trị sâu xa của văn hóa Đông phương, đặc biệt là Nho giáo, Lão giáo và Phật giáo, đồng thời tìm ra mối dây liên kết với truyền thống Việt. Ông không tuyệt đối hóa một học thuyết nào, mà nhìn nhận chúng trong tính lịch sử, với tinh thần “gạn đục khơi trong”. Chính nhờ cách tiếp cận này, tác phẩm mang tính đối thoại liên văn hóa, vừa phê phán sự sao chép mù quáng những mô hình ngoại lai, vừa nhấn mạnh nhu cầu xây dựng một nền học thuật phản ánh tinh thần Việt.
Bên cạnh khía cạnh học thuật, cuốn sách còn truyền tải mối ưu tư cá nhân của tác giả về vận mệnh văn hóa dân tộc. Kim Định nhìn nhận quốc học không chỉ là lĩnh vực của giới trí thức, mà còn là tài sản tinh thần chung của toàn xã hội. Ông kêu gọi khơi dậy ý thức tự tôn văn hóa, để người Việt có thể tự tin bước vào thế giới hiện đại mà không đánh mất căn tính. Ở đây, “quốc học” được ông đặt ngang hàng với “quốc hồn”, “quốc túy” – những thứ không thể vay mượn từ bên ngoài mà chỉ có thể vun đắp từ bên trong.
Vấn Đề Quốc Học cũng mở ra nhiều tranh luận học thuật về việc xác định ranh giới và nội dung của quốc học Việt Nam. Liệu đó là sự kế thừa từ Trung Hoa, sự giao thoa với Ấn Độ, hay sự sáng tạo độc lập của người Việt? Tác giả không đưa ra một kết luận tuyệt đối, nhưng chính sự gợi mở ấy đã làm cho cuốn sách trở thành một văn bản có giá trị khai sáng, khuyến khích người đọc tiếp tục tìm tòi và đóng góp vào cuộc hành trình khám phá bản sắc dân tộc.
Với văn phong vừa uyên bác vừa tha thiết, Vấn Đề Quốc Học của Kim Định không chỉ là một công trình triết học – văn hóa, mà còn là một lời nhắc nhở về trách nhiệm gìn giữ và phát triển bản lĩnh tinh thần của dân tộc Việt Nam trong dòng chảy toàn cầu hóa. Đây là một tác phẩm xứng đáng được đọc và suy ngẫm bởi bất kỳ ai quan tâm đến văn hóa, lịch sử và căn tính Việt.
