Văn Vật Trung Quốc của Lý Lực là một công trình đặc sắc trong bộ Nhân Văn Trung Quốc, tập trung giới thiệu kho tàng di sản vật chất đồ sộ mà nền văn minh Hoa Hạ đã để lại suốt hơn năm thiên niên kỷ. Cuốn sách là sự kết hợp hài hòa giữa khảo cổ học, nghệ thuật học và lịch sử văn hóa, giúp người đọc hiểu sâu hơn giá trị biểu trưng và tinh thần ẩn chứa trong từng cổ vật – những chứng nhân sống động của lịch sử, phản ánh trình độ, tư tưởng và thẩm mỹ của con người Trung Hoa qua từng thời đại.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Ngay phần mở đầu, tác giả Lý Lực xác định “văn vật” không chỉ là di tích, hiện vật được bảo tồn trong viện bảo tàng, mà còn là biểu hiện của trí tuệ và tâm hồn con người. Từ một mảnh gốm, một chiếc đỉnh đồng, đến những bức bích họa hay lụa thêu cổ, mỗi hiện vật đều là “ngôn ngữ của thời gian”, kể lại câu chuyện về một thời đại đã qua. Với giọng văn nghiên cứu nhưng gần gũi, tác giả dẫn người đọc đi theo hành trình của lịch sử, bắt đầu từ thời tiền sử – khi con người lần đầu chế tác công cụ đá – cho đến thời hiện đại, khi bảo tồn văn vật trở thành sứ mệnh văn hóa quốc gia.
Phần đầu cuốn sách tập trung vào giai đoạn hình thành văn minh Trung Hoa. Những phát hiện khảo cổ tại Ngưỡng Thiều, Long Sơn, Lương Chử được trình bày kỹ lưỡng, minh chứng cho bước tiến từ xã hội nguyên thủy đến nhà nước sơ khai. Tác giả đặc biệt chú trọng tới các hiện vật bằng ngọc và đồ gốm, xem đó là biểu hiện của trình độ thẩm mỹ sớm và tư duy biểu tượng. Trong đó, ngọc được coi là vật linh thiêng, đại diện cho phẩm chất “ôn nhu, khiêm cung, thanh tịnh” – lý tưởng nhân cách mà người Trung Hoa luôn hướng tới.
Tiếp đến là thời đại đồ đồng, giai đoạn rực rỡ của văn minh Trung Quốc cổ đại. Các lễ khí bằng đồng như đỉnh, chung, đôn không chỉ thể hiện kỹ thuật luyện kim tinh xảo mà còn chứa đựng trật tự tôn ti xã hội và nghi lễ tôn giáo. Tác giả phân tích sâu ý nghĩa biểu tượng của các hoa văn như “lôi văn”, “long văn”, “quy văn”, đồng thời cho thấy sự tiến hóa trong nghệ thuật tạo hình từ uy nghiêm sang tinh tế. Từ thời Tây Chu đến Xuân Thu – Chiến Quốc, đồ đồng dần trở thành phương tiện thể hiện quyền lực và mỹ cảm, phản ánh mối quan hệ chặt chẽ giữa nghệ thuật và chính trị.
Phần giữa cuốn sách dành cho sự chuyển biến sang thời đại sắt, gốm sứ và nghệ thuật cung đình. Tác giả giới thiệu sự ra đời của đồ sứ đời Đường – Tống, đỉnh cao của kỹ nghệ nung men, nơi mà yếu tố công năng hòa quyện hoàn hảo với tính thẩm mỹ. Lý Lực miêu tả những tuyệt phẩm như sứ Thanh Hoa, sứ Cảnh Đức Trấn, nhấn mạnh rằng “một chiếc bình gốm có thể chứa đựng cả tinh thần dân tộc” – tinh thần yêu cái đẹp giản dị, thanh khiết, và bền bỉ. Cùng lúc đó, nghệ thuật sơn mài, khảm trai, đồ thủ công bằng vàng bạc, đồ gỗ chạm khắc tinh vi cũng được khảo cứu tỉ mỉ, thể hiện sự phong phú của văn vật trong đời sống thường nhật.
Một mảng lớn khác của Văn Vật Trung Quốc là nghệ thuật điêu khắc và hội họa cổ. Tác giả trình bày từ tượng Phật trong hang đá Long Môn, Vân Cương, đến bích họa Đôn Hoàng, rồi bước sang các bức tranh thủy mặc của thời Tống – Nguyên – Minh – Thanh. Theo ông, văn vật không chỉ ghi lại lịch sử nghệ thuật, mà còn phản ánh cách con người Trung Hoa nhìn nhận thiên nhiên và bản ngã. Họa sĩ thời Tống vẽ núi sông không để mô tả hiện thực, mà để biểu đạt tâm cảnh; tượng Phật thời Đường không chỉ là tôn giáo, mà là biểu hiện của lòng nhân và trí tuệ.
Phần cuối cuốn sách đi sâu vào công tác bảo tồn và ý nghĩa đương đại của văn vật. Lý Lực phân tích những thách thức trong việc bảo quản di sản trong thời đại công nghiệp hóa – khi nhịp sống hiện đại dễ khiến con người lãng quên cội nguồn. Ông nhấn mạnh vai trò của các viện bảo tàng, của giáo dục và nghiên cứu, như những “cầu nối giữa quá khứ và hiện tại”. Tác giả cho rằng chỉ khi hiểu rõ giá trị văn vật, người Trung Hoa mới thật sự hiểu được lịch sử của chính mình – một lịch sử không chỉ được viết bằng chữ, mà được khắc sâu trong từng hiện vật.
Văn Vật Trung Quốc là tác phẩm kết hợp giữa kiến thức khoa học và cảm xúc nhân văn. Dưới ngòi bút uyên bác mà tinh tế của Lý Lực, những cổ vật tưởng như im lặng bỗng sống dậy, kể chuyện về những triều đại, con người, và ước mơ của cả một nền văn minh. Cuốn sách không chỉ giúp độc giả thưởng thức cái đẹp của di sản, mà còn khơi dậy ý thức trân trọng, bảo tồn và tiếp nối truyền thống – điều làm nên sức sống bền vững của văn hóa Trung Hoa.
