Xử Án Trong Tu Viện của Robert Van Gulik là một trong những tác phẩm nổi bật trong loạt truyện trinh thám về quan tòa Địch Công, nơi ông khéo léo kết hợp không khí huyền bí của tu viện Phật giáo với một vụ án mạng đầy mưu mô, thử thách khả năng phá án của vị quan nổi tiếng. Tiểu thuyết không chỉ hấp dẫn bởi cốt truyện gay cấn, mà còn mang đậm màu sắc văn hóa, tín ngưỡng và xã hội Trung Hoa cổ đại.
Bối cảnh chính của câu chuyện là một tu viện lớn nằm tách biệt trong rừng núi u tịch. Đây là nơi vốn được coi là thanh tịnh, dành cho thiền định và tu hành, nhưng sự yên bình ấy nhanh chóng bị xáo trộn bởi một vụ án mạng rúng động. Một vị ni cô trẻ tuổi được phát hiện đã chết trong phòng thiền, cái chết được bao phủ bởi hàng loạt chi tiết bí ẩn. Thi thể nạn nhân không chỉ hé lộ dấu vết bạo lực, mà còn gắn liền với những biểu tượng tôn giáo khiến nhiều người tin rằng đây là sự trừng phạt của thần Phật. Tin đồn nhanh chóng lan rộng, gieo rắc nỗi sợ hãi trong tu viện và cả dân chúng quanh vùng.
Quan tòa Địch Công được mời đến để làm sáng tỏ vụ việc. Ông hiểu rằng không thể để mê tín lấn át công lý, nhưng điều tra trong một tu viện lại là thử thách vô cùng khó khăn. Tu viện có luật lệ riêng, không dễ để người ngoài xâm nhập, và mỗi sư tăng, ni cô đều dường như mang trong lòng một bí mật. Địch Công phải vừa khéo léo giữ sự tôn trọng đối với đời sống tâm linh, vừa kiên quyết truy tìm sự thật.
Trong quá trình điều tra, ông phát hiện những mâu thuẫn bất ngờ: một vị trụ trì uy nghiêm nhưng che giấu quá khứ phức tạp, những đệ tử trẻ tuổi với mối quan hệ mập mờ, một thương nhân giàu có thường xuyên lui tới tu viện để cúng dường nhưng lại có liên quan đến những vụ tranh chấp tài sản. Các nhân chứng dường như đều có động cơ để che giấu sự thật, và mỗi lời khai đều chứa đựng kẽ hở.
Robert Van Gulik đã xây dựng câu chuyện như một bàn cờ nơi Địch Công phải xoay sở khéo léo. Các dấu vết nhỏ bé – một sợi chỉ rơi trên áo cà sa, những dấu chân lạ trên nền gạch, một cuốn kinh cũ bị xé mất vài trang – dần trở thành những manh mối quan trọng để nối lại bức tranh toàn cảnh. Càng đi sâu, Địch Công càng nhận ra rằng vụ án không chỉ xoay quanh cái chết của ni cô, mà còn liên quan đến những mưu đồ tranh giành quyền lực, tham vọng và dục vọng bị che đậy dưới lớp áo tu hành.
Khi chân tướng được phơi bày, độc giả mới hiểu rằng không phải thần Phật hay nghiệp báo nào đứng sau cái chết, mà chính là con người – với lòng tham và sự ghen tuông – đã tạo nên bi kịch. Cái kết vừa bất ngờ, vừa mang tính triết lý, khẳng định thông điệp quen thuộc trong các tác phẩm của Gulik: công lý và lý trí luôn có khả năng xuyên thủng màn sương huyền bí để tìm đến sự thật.
Xử Án Trong Tu Viện không chỉ là một vụ án ly kỳ, mà còn là bức tranh phản ánh sự đối lập giữa tôn giáo và dục vọng, giữa lòng tin thuần khiết và sự giả dối. Đây là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách của Robert Van Gulik: kết hợp khéo léo trinh thám, văn hóa và triết lý sống, để lại cho độc giả những dư âm lâu dài sau khi gấp sách.
