Một Thời Quảng Trị của Nguyễn Huy Hiệu là một tác phẩm hồi ức – tiểu thuyết chiến tranh đặc sắc, nơi quá khứ và hiện tại đan xen, tạo nên một bức tranh vừa dữ dội vừa bi tráng về những năm tháng chiến sự ác liệt trên mảnh đất Quảng Trị. Tác phẩm không chỉ là ký ức của một người lính, một vị tướng từng trực tiếp tham gia chiến đấu, mà còn là lời tri ân, lời tự sự gửi đến đồng đội đã ngã xuống, và là một phần không thể thiếu trong dòng văn học chiến tranh Việt Nam hiện đại.
Trong Một Thời Quảng Trị, Nguyễn Huy Hiệu tái hiện những trận đánh mang tính sống còn, những cuộc chiến đấu khốc liệt nơi chiến trường miền Trung, đặc biệt là vùng đất Quảng Trị – “túi bom” của cả nước trong suốt những năm đầu thập niên 1970. Ở đó, người lính phải đối diện với địa ngục trần gian: bom đạn cày xới, máu lẫn vào đất đỏ, từng mét chiến hào đổi bằng máu xương. Nhưng song song với khói lửa là tình người, là ý chí bền gan, là sự hy sinh thầm lặng của những con người trẻ tuổi mang trong tim niềm tin tất thắng.
Điểm nổi bật trong tác phẩm là lối viết dung hòa giữa sự chân thực và chất thơ. Nguyễn Huy Hiệu không né tránh sự tàn khốc – ông kể về những cái chết bất ngờ, những vết thương ám ảnh, sự chia ly không kịp lời trăn trối. Nhưng bên cạnh đó, giọng văn lại mềm mại, nhiều lúc đầy chất trữ tình, khi khắc họa nỗi nhớ quê nhà, ánh mắt của người yêu nơi hậu phương, hay khoảnh khắc im lặng sau trận đánh, khi người lính ngồi bên đồng đội đã nằm xuống. Chính sự đan xen này khiến cuốn sách trở nên giàu tính nhân bản: chiến tranh hiện lên không chỉ như bạo lực hủy diệt, mà còn như phép thử khắc nghiệt của lòng can đảm và tình đồng đội.
Nguyễn Huy Hiệu, với tư cách một người trong cuộc, mang lại cho tác phẩm chiều sâu của trải nghiệm cá nhân. Ông không tô vẽ, cũng không bi lụy, mà giữ một giọng điệu trầm tĩnh, kể lại những gì đã xảy ra như nó vốn có. Sự chân thành ấy khiến người đọc tin tưởng, đồng thời cảm nhận được sức nặng của ký ức. Bởi “một thời Quảng Trị” không chỉ là thời gian đã qua, mà còn là vết hằn tinh thần luôn hiện hữu trong tâm trí những người từng đi qua.
Tác phẩm cũng gợi mở những suy tư vượt ra ngoài phạm vi chiến tranh. Nó đặt ra câu hỏi: khi con người đối diện với sự hủy diệt tận cùng, điều gì còn lại để níu giữ? Câu trả lời mà tác giả đưa ra chính là tình yêu thương, lòng trung thành với lý tưởng, và trách nhiệm với đồng đội. Đó cũng là lý do Một Thời Quảng Trị không chìm vào bi thương, mà tỏa ra ánh sáng nhân văn, khẳng định giá trị bất diệt của sự sống và ký ức.
Một Thời Quảng Trị không chỉ có ý nghĩa như một tài liệu văn học – lịch sử về cuộc chiến khốc liệt, mà còn là lời nhắc nhở thế hệ sau về cái giá của hòa bình. Đọc tác phẩm, ta cảm nhận được sự mong manh của ranh giới giữa sự sống và cái chết, đồng thời thấy rõ sức mạnh tinh thần đã giúp con người vượt lên tất cả. Đây là cuốn sách cần thiết cho những ai muốn hiểu sâu hơn về Quảng Trị – mảnh đất biểu tượng của ý chí kiên cường dân tộc – cũng như muốn cảm nhận tiếng vọng nhân bản từ một thời lửa đạn không thể lãng quên.
