Núi Thần (trọn bộ 2 tập) của Thomas Mann là một trong những kiệt tác lớn của văn học Đức thế kỷ XX, được coi là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của ông sau thành công của Buddenbrook. Ra đời năm 1924, tác phẩm không chỉ là một tiểu thuyết đồ sộ về số phận con người trong bối cảnh châu Âu đầu thế kỷ mà còn là bản hòa âm phức tạp của triết học, y học, chính trị và nghệ thuật.
Câu chuyện mở ra với Hans Castorp, một chàng kỹ sư trẻ người Đức, đến thăm người anh họ Joachim đang điều trị bệnh lao tại một viện điều dưỡng ở Davos, Thụy Sĩ. Ban đầu, Hans chỉ dự định ở lại ba tuần, nhưng rồi chính anh cũng bị chẩn đoán có vấn đề về sức khỏe và dần dần ở lại đó suốt bảy năm. Việc “tạm dừng” cuộc sống dưới đồng bằng để sống trên ngọn núi – nơi biệt lập với thế giới bên ngoài – trở thành ẩn dụ cho một hành trình nhận thức, nơi mọi mối quan hệ, tư tưởng và thử thách nội tâm được phóng đại, soi chiếu dưới lăng kính thời gian kéo dài vô tận.
Trung tâm nội dung của Núi Thần là sự đối thoại giữa những hệ tư tưởng và nhân sinh quan khác nhau, thông qua những nhân vật mà Hans tiếp xúc. Joachim đại diện cho khát vọng trở về bổn phận, trách nhiệm với quê hương. Settembrini, nhà nhân văn Ý, tin vào lý trí, tiến bộ và ánh sáng khai sáng của châu Âu. Naphta, ngược lại, là một nhà thần học – Marxist cực đoan, tượng trưng cho sự tuyệt đối hóa chân lý và con đường bạo lực. Clawdia Chauchat, người phụ nữ gợi cảm và bí ẩn, mở ra cho Hans những trải nghiệm về tình dục và dục vọng, còn Mynheer Peeperkorn, nhà quý tộc Hà Lan, toát lên uy lực của sự sống bản năng và sức hút cá nhân.
Trong môi trường khép kín ấy, Hans trải qua một sự “trưởng thành tinh thần” đầy nghịch lý. Từ một thanh niên tầm thường, anh dần trở thành người suy tư sâu sắc, bị cuốn hút trong những tranh luận triết học, những khát vọng tình yêu và những trải nghiệm về bệnh tật, cái chết. Núi cao – nơi cách biệt với đời sống thực tiễn – trở thành không gian nơi con người đối diện với bản chất trần trụi của sự tồn tại.
Thomas Mann đã khéo léo biến Núi Thần thành bức tranh thu nhỏ của châu Âu trước Thế chiến I. Những tranh luận giữa các nhân vật không chỉ phản ánh xung đột tư tưởng của cá nhân, mà còn là ẩn dụ cho mâu thuẫn chính trị, triết học, tôn giáo đang phân rẽ cả một lục địa. Sự kéo dài vô tận của thời gian trong viện điều dưỡng tương phản với cơn bão chiến tranh đang chờ sẵn dưới đồng bằng, như lời cảnh báo về một thảm họa lịch sử không thể tránh.
Điểm đặc sắc của Núi Thần nằm ở chiều sâu triết học đan xen trong cấu trúc tiểu thuyết. Thomas Mann sử dụng giọng văn trầm tĩnh, mỉa mai, giàu chất biểu tượng, dẫn dắt độc giả qua những suy tư về sự sống, cái chết, tình yêu, bệnh tật và ý nghĩa tồn tại. Đây không chỉ là một câu chuyện về Hans Castorp, mà là bản tự sự lớn lao về thời đại, về sự khủng hoảng tinh thần của con người hiện đại.
Với Núi Thần, Thomas Mann đã kiến tạo nên một “đỉnh cao” đúng nghĩa, nơi độc giả vừa bị mê hoặc bởi câu chuyện cá nhân vừa bị cuốn vào những tầng lớp ý nghĩa rộng lớn. Đó là tác phẩm yêu cầu sự kiên nhẫn, suy tư, nhưng đổi lại, mở ra một trải nghiệm trí tuệ và nghệ thuật hiếm có trong văn chương thế giới.
