Những Đêm Trắng của Fyodor Mikhailovich Dostoevsky là một truyện vừa giàu chất trữ tình, nhẹ nhàng mà sâu lắng, phản ánh những rung động mong manh của tuổi trẻ, sự cô đơn của con người và những khát khao yêu thương cháy bỏng. Đây được xem là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho giai đoạn đầu sáng tác của Dostoevsky, trước khi ông bước vào con đường viết những tiểu thuyết triết học đồ sộ.
Câu chuyện được kể qua lời của một “kẻ mơ mộng” – chàng trai sống cô độc ở St. Petersburg. Anh là người hướng nội, hay chìm đắm trong những ảo tưởng do chính mình dệt nên, sống giữa những con phố quen thuộc nhưng lại cách biệt với đời sống thực. Trong một đêm trắng – khoảng thời gian đặc biệt của mùa hè phương Bắc, khi bầu trời không bao giờ tối hẳn – anh tình cờ gặp Nastenka, một cô gái trẻ dịu dàng, đang trong tình trạng buồn bã và cần một người lắng nghe.
Giữa không gian huyền ảo ấy, họ bắt đầu trò chuyện, chia sẻ những tâm sự thầm kín. Nastenka kể cho chàng nghe về cuộc đời mình, về tình yêu đơn phương và nỗi đau khắc khoải khi chờ đợi người yêu quay lại. Chàng trai, vốn đã sống quá lâu trong cô đơn, bỗng tìm thấy trong Nastenka một tia sáng, một hy vọng, một lý do để bước ra khỏi thế giới mộng tưởng. Suốt bốn đêm trò chuyện, tình cảm giữa họ nảy nở, trong lòng chàng trai dấy lên khát vọng yêu thương mãnh liệt.
Thế nhưng, kết thúc lại không thuộc về anh. Người đàn ông mà Nastenka chờ đợi cuối cùng đã trở lại. Cô rời đi, để lại chàng trai với nỗi đau khôn nguôi, nhưng cũng với một ký ức đẹp đẽ, một dấu ấn không bao giờ phai trong tâm hồn.
Dostoevsky đã dùng Những Đêm Trắng để khắc họa sự mâu thuẫn giữa thế giới mộng tưởng và thực tại, giữa khát vọng và sự bất lực của con người trước số phận. Giọng văn vừa tha thiết, vừa phảng phất nỗi buồn man mác đã tạo nên một không khí trữ tình hiếm có trong văn học Nga. Tác phẩm không chỉ nói về tình yêu, mà còn là bản nhạc về sự cô đơn, về khao khát được thấu hiểu và được sống một lần trong những cảm xúc chân thành.
Những Đêm Trắng tuy ngắn gọn nhưng chứa đựng sức gợi vô cùng lớn, trở thành viên ngọc sáng trong sự nghiệp văn chương đồ sộ của Dostoevsky và vẫn còn chạm đến trái tim độc giả cho đến hôm nay.
