Rơi Tự Do – Nước Mỹ, các thị trường tự do và sự suy sụp của nền kinh tế thế giới của Joseph Stiglitz là một cuốn sách phân tích sâu sắc về cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, đặc biệt xoay quanh cuộc khủng hoảng năm 2008 và những hệ lụy kéo dài sau đó. Không chỉ kể lại một biến cố kinh tế lớn, cuốn sách còn là bản phê bình mạnh mẽ đối với cách vận hành của thị trường tài chính hiện đại và những sai lầm trong tư duy chính sách đã đẩy nền kinh tế thế giới vào trạng thái mất kiểm soát.
Joseph Stiglitz, chủ nhân giải Nobel Kinh tế, là một trong những tiếng nói phê phán có trọng lượng nhất đối với chủ nghĩa tự do hóa tài chính cực đoan. Trong Rơi Tự Do, ông tiếp cận khủng hoảng không như một tai nạn bất ngờ, mà như kết quả tất yếu của một hệ thống được thiết kế sai lệch, nơi lợi ích ngắn hạn của khu vực tài chính được đặt lên trên sự ổn định lâu dài của toàn bộ nền kinh tế.
Cuốn sách phân tích nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng, bắt đầu từ sự buông lỏng giám sát, niềm tin mù quáng vào khả năng tự điều chỉnh của thị trường và vai trò tiêu cực của các sản phẩm tài chính phức tạp. Stiglitz chỉ ra rằng hệ thống tài chính đã phát triển theo hướng tách rời khỏi nền kinh tế thực, tập trung vào đầu cơ và lợi nhuận nhanh, trong khi rủi ro ngày càng được đẩy sang người tiêu dùng và xã hội nói chung.
Một nội dung quan trọng của Rơi Tự Do là cách Stiglitz phân tích trách nhiệm của các định chế lớn, từ ngân hàng, tổ chức xếp hạng tín nhiệm cho đến cơ quan quản lý nhà nước. Ông cho rằng khủng hoảng không chỉ là thất bại của thị trường, mà còn là thất bại của quản trị và đạo đức, khi những người đưa ra quyết định không phải chịu hậu quả tương xứng với rủi ro họ tạo ra. Điều này dẫn đến tình trạng “tư nhân hóa lợi nhuận, xã hội hóa thua lỗ”, làm xói mòn niềm tin công chúng vào hệ thống kinh tế.
Cuốn sách cũng đi sâu vào các gói cứu trợ và chính sách ứng phó sau khủng hoảng. Stiglitz phê phán việc ưu tiên cứu các tổ chức tài chính lớn mà không cải cách tận gốc cấu trúc hệ thống, cho rằng điều này chỉ tạo tiền lệ nguy hiểm cho những cuộc khủng hoảng trong tương lai. Theo ông, phục hồi kinh tế không thể chỉ dựa vào việc ổn định thị trường tài chính, mà cần hướng tới việc tạo việc làm, giảm bất bình đẳng và tái cân bằng giữa khu vực tài chính và kinh tế thực.
Một điểm nổi bật khác của Rơi Tự Do là cách tác giả kết nối khủng hoảng tài chính với vấn đề bất bình đẳng thu nhập. Stiglitz lập luận rằng bất bình đẳng không chỉ là hệ quả, mà còn là nguyên nhân khiến nền kinh tế trở nên mong manh hơn. Khi thu nhập tập trung vào thiểu số, nhu cầu tiêu dùng suy yếu, nợ hộ gia đình gia tăng và rủi ro hệ thống ngày càng lớn.
Văn phong của Joseph Stiglitz rõ ràng, sắc bén và mang tính tranh luận cao, nhưng vẫn đủ mạch lạc để người đọc không chuyên có thể theo dõi. Rơi Tự Do không mang lại cảm giác bi quan tuyệt đối, mà hướng tới việc thúc đẩy một cuộc đối thoại nghiêm túc về cải cách kinh tế. Cuốn sách phù hợp với những ai muốn hiểu bản chất của khủng hoảng tài chính hiện đại, cũng như những thách thức mà nền kinh tế toàn cầu vẫn đang phải đối mặt trong hành trình tìm lại sự ổn định và công bằng.
