Hồi Ký Nikita Khrushchev là một trong những tài liệu chính trị – lịch sử đặc biệt quan trọng của thế kỷ XX, ghi lại lời kể trực tiếp của Nikita Khrushchev, người từng giữ cương vị Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Liên Xô và là nhân vật trung tâm trong giai đoạn chuyển tiếp đầy biến động sau thời Stalin. Cuốn hồi ký không chỉ phản ánh cuộc đời chính trị cá nhân, mà còn mở ra một góc nhìn từ bên trong bộ máy quyền lực Xô viết, nơi các quyết định mang tầm ảnh hưởng toàn cầu được hình thành.
Điểm nổi bật của Hồi Ký Nikita Khrushchev nằm ở tính chất “lời chứng của người trong cuộc”. Khrushchev kể lại hành trình từ một cán bộ xuất thân nông dân, trưởng thành trong Cách mạng Tháng Mười, từng bước leo lên những vị trí cao nhất của quyền lực. Những năm tháng hoạt động dưới thời Lenin, Stalin, rồi giai đoạn bản thân ông trở thành nhà lãnh đạo tối cao được tái hiện với nhiều chi tiết sống động, đôi khi thô ráp, phản ánh đúng cá tính bộc trực và không che giấu của tác giả.
Một phần quan trọng của cuốn hồi ký dành cho việc nhìn lại thời kỳ Stalin. Khrushchev không né tránh vai trò của mình trong bộ máy đó, nhưng cũng thẳng thắn phơi bày bầu không khí sợ hãi, thanh trừng và tôn sùng cá nhân đã bao trùm Liên Xô suốt nhiều năm. Những trang viết về Đại hội XX của Đảng Cộng sản Liên Xô, nơi Khrushchev đọc bản báo cáo mật lên án tội ác của Stalin, mang giá trị đặc biệt, bởi chúng giúp người đọc hiểu rõ động lực và mâu thuẫn nội tại của quá trình “phi Stalin hóa”.
Hồi Ký Nikita Khrushchev cũng là tư liệu quan trọng để hiểu về chính sách đối nội và đối ngoại của Liên Xô trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Tác giả kể lại các sự kiện lớn như khủng hoảng tên lửa Cuba, quan hệ với Hoa Kỳ, xung đột với Trung Quốc, cũng như những nỗ lực cải cách kinh tế – nông nghiệp trong nước. Qua lời kể của Khrushchev, những quyết định tưởng như lạnh lùng trên bàn cờ chính trị hiện lên với đầy đủ sự do dự, tranh cãi và sai lầm rất con người.
Văn phong của cuốn hồi ký mang tính khẩu ngữ rõ rệt, đôi khi rườm rà, đôi khi lặp lại, nhưng chính điều đó tạo nên cảm giác chân thực. Khrushchev không cố gắng xây dựng hình ảnh một nhà lãnh đạo hoàn hảo. Ông thừa nhận những thất bại, những phán đoán sai, thậm chí những cơn nóng nảy và quyết định bốc đồng của bản thân. Sự thẳng thắn này khiến cuốn sách trở thành một bản tự thuật hiếm hoi trong thế giới chính trị vốn quen với việc che giấu và tô vẽ.
Giá trị của Hồi Ký Nikita Khrushchev không nằm ở việc cung cấp một chân lý tuyệt đối, mà ở khả năng giúp người đọc hiểu cách lịch sử được nhìn từ phía người nắm quyền. Những trang hồi ký này cần được đọc với tinh thần đối chiếu và phê phán, nhưng không thể phủ nhận rằng chúng cung cấp một nguồn tư liệu quý giá để giải mã cơ chế quyền lực, tâm lý lãnh đạo và những mâu thuẫn nội tại của hệ thống Xô viết.
Với những ai quan tâm đến lịch sử Liên Xô, Chiến tranh Lạnh và nghệ thuật lãnh đạo trong môi trường chính trị khắc nghiệt, Hồi Ký Nikita Khrushchev là một cuốn sách mang giá trị lâu dài, vừa như lời tự bạch, vừa như một bản ghi chép sống động về một thời đại đầy biến động của thế giới.
