Chiến Tranh Biên Giới Việt – Trung 1979 của Bùi Minh Triết là một công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc và đầy tâm huyết nhằm tái hiện một trong những biến cố quân sự – chính trị quan trọng và nhạy cảm bậc nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam. Với tư cách là một học giả, tác giả không chỉ dựng lại diễn tiến của cuộc chiến ngắn ngủi nhưng khốc liệt này, mà còn phân tích những nguyên nhân sâu xa về địa chính trị, chiến lược và các mâu thuẫn tích tụ giữa hai quốc gia láng giềng từng là đồng minh trong chiến tranh chống Mỹ.
Cuốn sách mở đầu bằng bối cảnh lịch sử hậu chiến sau năm 1975, khi Việt Nam thống nhất đất nước và bắt đầu bước vào công cuộc tái thiết trong bối cảnh đầy thách thức. Quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc khi ấy, từng một thời “môi hở răng lạnh”, dần rạn nứt do hàng loạt bất đồng về chính sách, đường lối đối ngoại và đặc biệt là cuộc xung đột tại Campuchia. Tác giả đi sâu phân tích vai trò của cuộc chiến Việt – Campuchia (1978) trong việc châm ngòi cho sự leo thang căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc, dẫn đến cuộc chiến biên giới ngày 17 tháng 2 năm 1979.
Với lối trình bày mạch lạc, tác phẩm không đơn thuần kể lại các trận đánh hay con số thương vong mà cố gắng đưa người đọc nhìn nhận chiến tranh từ nhiều chiều: chính trị, quân sự, ngoại giao và tâm lý xã hội. Tác giả phác họa chân thực sự ác liệt của các cuộc giao tranh từ Lạng Sơn, Cao Bằng đến Hà Giang, nơi hàng chục ngàn binh lính và thường dân đã bị cuốn vào vòng xoáy bạo lực. Đồng thời, ông cũng đề cập đến những chiến công và hy sinh lặng thầm của người dân và bộ đội Việt Nam – những con người đã đứng lên bảo vệ từng tấc đất quê hương trong hoàn cảnh không cân sức về trang bị lẫn nhân lực.
Một điểm đáng giá trong sách là cách Bùi Minh Triết giữ được thái độ khách quan, không rơi vào tuyên truyền một chiều. Ông sử dụng nhiều nguồn tư liệu trong và ngoài nước, từ các bản tin chính thức, hồi ký nhân chứng, đến tài liệu ngoại giao được giải mật, nhằm tái hiện toàn cảnh cuộc chiến và mối quan hệ phức tạp giữa Việt Nam và Trung Quốc trong bối cảnh chiến tranh lạnh. Những phân tích của tác giả về sự im lặng của cộng đồng quốc tế và vai trò của các cường quốc trong cuộc chiến này cũng đem đến nhiều suy ngẫm chiến lược đáng giá.
Chiến Tranh Biên Giới Việt – Trung 1979 không chỉ là một cuốn sách lịch sử mà còn là một tiếng nói nhắc nhớ về bài học chủ quyền, về cái giá phải trả cho tự do và hòa bình. Cuốn sách là tài liệu tham khảo giá trị cho những ai muốn hiểu rõ hơn về giai đoạn lịch sử bị lãng quên hoặc ít được nhắc đến trong dòng chính thống, đồng thời là lời nhắc không thể quên về sự tỉnh táo và cảnh giác trong quan hệ quốc tế, nhất là giữa những nước láng giềng nhiều duyên nợ.
