Bóng Nước Hồ Gươm của Chu Thiên là một tác phẩm văn xuôi mang đậm không khí Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX, nơi cảnh sắc, con người và những biến động lịch sử hòa quyện vào nhau trong một nhịp điệu trầm lắng, giàu chất hoài niệm. Không đặt trọng tâm vào những biến cố lớn theo lối sử thi, cuốn sách lựa chọn cách kể nhỏ nhẹ, tinh tế, để từ đó khắc họa đời sống đô thị Hà Nội qua những phận người bình dị sống quanh Hồ Gươm – không gian vừa cụ thể vừa mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.
Hồ Gươm trong tác phẩm không chỉ là một thắng cảnh quen thuộc mà còn là trung tâm tinh thần của Hà Nội, nơi in bóng lịch sử, văn hóa và tâm trạng con người. Chu Thiên nhìn Hồ Gươm như một mặt gương phản chiếu xã hội: những đổi thay âm thầm của thời cuộc, sự giao thoa giữa cũ và mới, giữa truyền thống và ảnh hưởng phương Tây. Qua “bóng nước” ấy, người đọc nhận ra một Hà Nội đang chuyển mình, vừa cố níu giữ nếp xưa, vừa buộc phải thích nghi với những biến động của thời đại.
Nhân vật trong Bóng Nước Hồ Gươm thường không phải những cá nhân kiệt xuất, mà là những con người bình thường: viên chức nhỏ, trí thức nghèo, người buôn bán, phụ nữ thành thị… Họ sống, yêu, lo toan và chịu đựng những giới hạn của hoàn cảnh xã hội. Chu Thiên không tô đậm kịch tính, cũng không phán xét gay gắt, mà để các số phận tự bộc lộ qua những chi tiết đời thường. Chính sự tiết chế ấy tạo nên chiều sâu tâm lý và sức gợi bền bỉ cho tác phẩm.
Một nét đáng chú ý là giọng văn của Chu Thiên: chậm rãi, giàu chất quan sát, mang màu sắc trữ tình nhưng không sa vào lãng mạn hóa. Những đoạn miêu tả cảnh Hồ Gươm, phố xá, mùa sắc Hà Nội được viết với cảm giác gần gũi, tinh tế, gợi lên không khí cổ kính xen lẫn nét buồn man mác của một thành phố đang mất dần vẻ nguyên sơ. Văn phong ấy khiến tác phẩm vừa có giá trị văn học, vừa giống như một ký ức được gìn giữ bằng chữ nghĩa.
Ở tầng sâu hơn, Bóng Nước Hồ Gươm phản ánh tâm trạng của tầng lớp thị dân trước những thay đổi xã hội: sự bất an, lạc lõng, khát vọng ổn định và nỗi tiếc nuối quá khứ. Hồ Gươm, với vẻ yên tĩnh bề ngoài, trở thành đối trọng với những xáo động trong lòng người. Chính sự đối lập này làm nổi bật tinh thần nhân văn của tác phẩm: cảm thông với con người trong những hoàn cảnh bị lịch sử và xã hội chi phối.
Với Bóng Nước Hồ Gươm, Chu Thiên đã để lại một dấu ấn riêng trong dòng văn học viết về Hà Nội. Cuốn sách không chỉ có giá trị như một tác phẩm văn chương mà còn như một tư liệu tinh thần, giúp người đọc hôm nay hình dung rõ hơn về đời sống, tâm thế và vẻ đẹp trầm mặc của Hà Nội một thời đã xa, vẫn còn in bóng trên mặt nước Hồ Gươm.
