Lê Triều Lý Thị của Phạm Minh Kiên nằm trong bộ Góc Nhìn Sử Việt là một công trình biên khảo lịch sử chuyên sâu, tập trung nghiên cứu vai trò và số phận của họ Lý trong triều Lê sơ, đặc biệt sau biến cố chuyển giao quyền lực từ nhà Lý sang nhà Trần và những ảnh hưởng kéo dài của dòng họ này trong đời sống chính trị – xã hội về sau. Cuốn sách góp phần làm sáng tỏ một mảng lịch sử thường bị xem nhẹ hoặc chỉ được nhắc đến rải rác trong chính sử.
Tác phẩm đặt vấn đề từ góc nhìn dòng họ, coi họ Lý không chỉ là một triều đại đã chấm dứt, mà là một cộng đồng huyết thống và chính trị tiếp tục tồn tại, thích nghi và biến đổi qua các thời kỳ. Trong bối cảnh triều Lê được xây dựng trên nền tảng Nho giáo chính thống, vị thế của họ Lý mang nhiều nét phức tạp: vừa là hậu duệ của một triều đại từng huy hoàng, vừa là đối tượng bị giám sát, hạn chế và đôi khi bị nghi kỵ bởi quyền lực mới. Phạm Minh Kiên đi sâu phân tích những điều chỉnh về thân phận, địa vị và vai trò xã hội của họ Lý trong khuôn khổ thể chế triều Lê.
Một điểm đáng chú ý của Lê Triều Lý Thị là việc khảo sát kỹ lưỡng các nguồn sử liệu liên quan đến việc đổi họ, phong tước, hôn phối và tham gia bộ máy quan lại của con cháu họ Lý. Qua đó, tác giả cho thấy quá trình “tái hòa nhập” của một dòng họ từng nắm quyền tối cao vào trật tự chính trị mới. Những câu chuyện về nhân vật cụ thể không chỉ mang ý nghĩa tiểu sử, mà còn phản ánh cách nhà nước phong kiến quản lý ký ức lịch sử và kiểm soát các dòng họ có nguồn gốc vương quyền.
Cuốn sách cũng gợi mở nhiều suy ngẫm về mối quan hệ giữa quyền lực và huyết thống trong lịch sử Việt Nam. Sự tồn tại của họ Lý dưới triều Lê cho thấy lịch sử không hoàn toàn là sự đoạn tuyệt triệt để giữa các triều đại, mà thường là quá trình tiếp nối, điều chỉnh và thỏa hiệp. Qua trường hợp họ Lý, Phạm Minh Kiên làm rõ cơ chế dung hòa giữa nhu cầu ổn định chính trị của triều đình và thực tế xã hội gắn bó chặt chẽ với dòng họ, làng xã.
Về phương pháp, tác phẩm thể hiện rõ tính cẩn trọng của một công trình biên khảo. Tác giả đối chiếu nhiều nguồn chính sử, gia phả và tư liệu liên quan, từ đó đưa ra những nhận định có cơ sở, tránh lối suy diễn cảm tính. Văn phong nghiêm cẩn, chặt chẽ, thiên về phân tích và lý giải, phù hợp với độc giả nghiên cứu lịch sử, đặc biệt là những người quan tâm đến lịch sử triều Lê, lịch sử dòng họ và cấu trúc quyền lực phong kiến.
Với cách tiếp cận tập trung vào một dòng họ cụ thể, Lê Triều Lý Thị góp phần bổ sung cho bức tranh lịch sử Việt Nam trung đại một góc nhìn ít được chú ý, nơi số phận của con người và gia tộc phản chiếu rõ nét những biến động và quy luật vận hành của quyền lực qua các triều đại.
