Cuộc Đời Dài Lắm của Chu Lai là một trong những tiểu thuyết giàu sức ám ảnh của văn học Việt Nam đương đại, phản ánh một cách sâu sắc thân phận con người trong và sau chiến tranh. Nếu những tác phẩm thời kỳ trước thường khắc họa người lính như biểu tượng sử thi, kiêu hùng, thì ở Cuộc Đời Dài Lắm, Chu Lai chọn lối đi khác: đi vào những góc khuất tâm hồn, những bi kịch đời thường, nơi chiến tranh để lại dấu ấn không dễ phai.
Câu chuyện mở ra với những người lính trở về từ chiến trường, mang trong mình cả niềm kiêu hãnh vì đã cống hiến, hy sinh, lẫn những vết thương tinh thần khó lòng chữa lành. Họ từng đi qua lửa đạn, nhưng khi hòa bình lập lại, cuộc sống đời thường lại trở thành một thử thách khác khắc nghiệt hơn. Những va chạm giữa lý tưởng và thực tế, giữa hào quang quá khứ và đời sống cơm áo gạo tiền hiện tại, khiến mỗi nhân vật phải đối diện với sự mâu thuẫn trong chính mình.
Nhân vật trung tâm trong tác phẩm vừa mang tính điển hình, vừa rất đời thường. Anh là người lính từng chiến đấu anh dũng, nay trở về đối diện với nỗi trống vắng, sự cô đơn, cả những ám ảnh của ký ức chiến tranh. Trong cuộc sống đời thường, anh phải vật lộn để thích nghi, để tìm cho mình một chỗ đứng, để giữ gìn nhân cách giữa vòng xoáy bon chen. Qua nhân vật này, Chu Lai đã đặt ra nhiều câu hỏi nhức nhối: Con người ta sẽ sống thế nào sau khi đi qua chiến tranh? Sự hy sinh ngày ấy có còn nguyên giá trị khi bị thực tế xô bồ vùi lấp? Và làm thế nào để giữ được lòng tin khi những gì từng thiêng liêng có nguy cơ phai nhạt?
Chu Lai vốn là một nhà văn – người lính, ông viết bằng trải nghiệm thực tế của chính mình nên từng chi tiết, từng đoạn văn đều chân thật, giàu cảm xúc. Trong Cuộc Đời Dài Lắm, ông không né tránh bi kịch hay nỗi đau, mà thẳng thắn phơi bày chúng. Chính sự thẳng thắn ấy khiến tác phẩm trở thành tấm gương phản chiếu đời sống xã hội sau chiến tranh, giúp người đọc không chỉ đồng cảm với nhân vật mà còn nhận ra những vấn đề lớn hơn về đạo đức, niềm tin và nhân cách con người.
Nghệ thuật trong Cuộc Đời Dài Lắm mang đậm phong cách đặc trưng của Chu Lai: lối viết mạnh mẽ, nhiều đoạn dữ dội, dồn dập như tiếng trống trận, xen kẽ với những đoạn lắng đọng, trữ tình, gợi nỗi buồn man mác. Ông sử dụng nhiều lớp nhân vật với những tính cách, số phận khác nhau để tạo nên một bức tranh đa diện về xã hội và con người thời hậu chiến. Ngôn ngữ vừa thô ráp, mộc mạc, vừa giàu chất thơ, tạo nên sức ám ảnh sâu xa.
Cuộc Đời Dài Lắm không chỉ là câu chuyện về số phận những người lính sau chiến tranh, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình, của nhân phẩm và tình người. Đây là cuốn sách dành cho những ai muốn hiểu rõ hơn về giai đoạn lịch sử nhiều biến động, và hơn hết, muốn lắng nghe tiếng lòng của những con người từng đi qua một thời máu lửa để rồi sống tiếp với những day dứt khôn nguôi.
