Địa Đàng Trần Gian (nguyên tác Utopia) của Thomas More là một trong những tác phẩm triết học – chính trị kinh điển nhất mọi thời đại, đã đặt nền móng cho thể loại văn học không tưởng (utopian literature) và để lại ảnh hưởng sâu rộng đến tư tưởng xã hội – chính trị phương Tây. Được xuất bản lần đầu vào năm 1516, tác phẩm là một lời phản biện sâu sắc đối với thực trạng xã hội nước Anh thời kỳ hậu Trung Cổ, đồng thời là một tưởng tượng táo bạo về một xã hội lý tưởng – nơi con người sống trong trật tự, công bằng và lý trí.
Nội dung Địa Đàng Trần Gian được thể hiện qua một cuộc đối thoại giữa Thomas More (với vai trò nhân vật kể chuyện) và Raphael Hythloday – một nhà du hành kỳ lạ, từng đặt chân đến hòn đảo Utopia nằm biệt lập giữa đại dương. Hythloday kể lại một cách đầy chi tiết về hệ thống chính trị, pháp luật, giáo dục, đời sống lao động và quan hệ xã hội của người dân Utopia. Đó là nơi không có tư hữu, mọi người đều làm việc và hưởng thụ một cách công bằng, không tồn tại tiền tệ, địa vị hay tham nhũng. Ở đó, mọi công dân đều được giáo dục, sống tiết chế, tôn trọng lẫn nhau, và tham gia vào đời sống cộng đồng một cách có trách nhiệm.
Thomas More đã dùng hình thức hư cấu để đặt ra những câu hỏi sâu sắc về đạo đức, công lý, và bản chất quyền lực. Tác phẩm không chỉ phản ánh sự bất bình của ông trước những bất công tại châu Âu thời kỳ Phục Hưng – nơi giai cấp quý tộc, Giáo hội và thương nhân đang bóp nghẹt tầng lớp bình dân – mà còn đặt ra một viễn cảnh đầy chất suy tưởng về khả năng tái cấu trúc xã hội loài người.
Một điểm đáng chú ý là tên “Utopia” – vốn do chính More sáng tạo, bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp với nghĩa “không nơi nào” – vừa thể hiện tính lý tưởng phi thực, vừa mang hàm ý châm biếm về sự viển vông trong khát vọng xây dựng một thiên đường trên trần thế. Cách tiếp cận của More mang cả chất lạc quan cải cách và sự hoài nghi sâu xa, khiến Địa Đàng Trần Gian không chỉ là bản thiết kế cho một xã hội lý tưởng mà còn là lời mời gọi suy tư: liệu lý tưởng ấy có thực sự khả thi?
Qua hơn 500 năm, Địa Đàng Trần Gian vẫn giữ nguyên giá trị như một tác phẩm triết học và xã hội học nền tảng. Nó truyền cảm hứng cho những phong trào xã hội chủ nghĩa, tư tưởng cải cách và nhiều thế hệ trí thức khắp nơi trên thế giới. Thomas More, bằng lối viết chặt chẽ, sâu sắc và đầy ẩn dụ, đã không chỉ vẽ nên một hòn đảo mơ ước mà còn đặt ra những vấn đề cốt lõi về quyền lực, đạo đức và sự bất toàn của xã hội loài người – những vấn đề vẫn còn nguyên tính thời sự đến ngày nay.
