Đường Về của Erich Maria Remarque là một tác phẩm đầy ám ảnh về số phận con người sau chiến tranh, tiếp nối tinh thần nhân văn và hiện thực sâu sắc của Phía Tây Không Có Gì Lạ. Nếu Phía Tây Không Có Gì Lạ kể về những người lính trẻ giữa khói lửa Thế chiến thứ nhất, thì Đường Về lại mở ra chương sau của bi kịch – khi họ trở về quê hương, mang trong mình nỗi trống rỗng và lạc lõng giữa một thế giới đã thay đổi.
Tác phẩm theo chân Ernst và những người bạn cũ sau khi rời chiến trường. Họ sống sót, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc được tự do. Những ký ức khốc liệt, tiếng đại bác, hình ảnh đồng đội ngã xuống vẫn ám ảnh trong từng giấc mơ. Remarque khắc họa nỗi đau của “thế hệ bị đánh cắp” – những thanh niên từng được dạy rằng chiến tranh là vinh quang, nhưng rồi nhận ra mình chỉ là những linh hồn lạc lối giữa hoang tàn. Khi hòa bình đến, họ không còn tìm thấy vị trí của mình trong xã hội: quê hương trở nên xa lạ, những giá trị đạo đức cũ sụp đổ, còn con người dường như thờ ơ với nỗi đau của kẻ đã ra trận.
Remarque không chỉ viết về hậu chiến, ông viết về sự khủng hoảng của nhân tính. Qua giọng văn lạnh lùng nhưng thấm đẫm cảm xúc, ông cho thấy chiến tranh không kết thúc khi súng ngừng nổ – nó tiếp tục tồn tại trong tâm trí con người, trong những tổn thương không thể hàn gắn. Ernst và bạn bè anh cố gắng tìm lại ý nghĩa của cuộc sống: có người chọn im lặng, có người đi tìm việc, có người sa vào rượu và tuyệt vọng. Nhưng tất cả đều mang trong mình câu hỏi đau đáu: làm sao để sống tiếp khi niềm tin đã vỡ vụn?
Trong Đường Về, Remarque dành nhiều trang viết cho những khoảnh khắc bình dị nhưng thấm thía – một bữa ăn đạm bạc, một cuộc trò chuyện giữa những cựu binh, hay một ánh nhìn xa xăm về quá khứ. Những chi tiết ấy làm bật lên sự đối lập giữa bề mặt yên bình của đời sống và cơn giông bão âm thầm trong tâm hồn. Ông không tìm cách lên án hay ca ngợi, mà chỉ kể lại, bằng giọng văn điềm tĩnh, nỗi khổ của con người khi bị lịch sử nghiền nát.
Đường Về là cuốn tiểu thuyết của nỗi buồn, của sự mất mát, nhưng cũng là một lời khẩn cầu nhân bản. Remarque kêu gọi thế giới đừng quên những con người nhỏ bé đã đánh mất tuổi trẻ trong chiến tranh, và hãy nhớ rằng hòa bình thực sự không chỉ là vắng bóng đạn bom, mà là khi con người có thể sống lại với lòng tin, tình thương và nhân phẩm.
Với chiều sâu tâm lý và ngôn ngữ giàu sức gợi, Đường Về không chỉ là phần tiếp theo của Phía Tây Không Có Gì Lạ, mà còn là tiếng nói mạnh mẽ chống lại mọi hình thức chiến tranh, một bản chứng từ của thế hệ bị tổn thương nhưng vẫn khát khao tìm lại con đường về với con người.
