Kỹ Nghệ Lấy Tây là một truyện ngắn châm biếm đặc sắc của nhà văn hiện thực phê phán Vũ Trọng Phụng – một cây bút sắc sảo bậc nhất trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX. Qua tác phẩm này, ông phơi bày một cách trào lộng và sâu cay về xã hội thuộc địa, đặc biệt là tâm lý sính ngoại, thực dụng và sự suy đồi đạo đức trong một bộ phận trí thức và thị dân đương thời.
Truyện xoay quanh nhân vật cô Tuyết – một phụ nữ Việt có nhan sắc và tham vọng đổi đời bằng cách lấy chồng Tây. Với mưu đồ rõ ràng, cô không ngần ngại thay đổi cách ăn mặc, học hành, tập nói tiếng Pháp và tìm mọi cách để thu hút sự chú ý của những người đàn ông ngoại quốc. Nhưng đằng sau sự “học đòi văn minh” ấy là những tính toán, thủ đoạn, và sự trống rỗng về nhân cách.
Với giọng văn sắc lẹm, Vũ Trọng Phụng không chỉ miêu tả hiện thực mà còn mổ xẻ tâm lý xã hội. Cái gọi là “kỹ nghệ lấy Tây” trong tác phẩm không chỉ là hành động của cá nhân mà là sản phẩm của một xã hội lệch lạc, nơi giá trị con người bị quy đổi bằng địa vị và tiền bạc, nơi phụ nữ coi hôn nhân không còn là tình yêu mà là phương tiện leo thang xã hội. Thông qua hình ảnh cô Tuyết và những nhân vật phụ quanh cô, tác giả đã vẽ nên một bức tranh bi hài, nơi con người đánh mất lòng tự trọng để đổi lấy danh vọng rởm.
Vũ Trọng Phụng cũng không ngần ngại phê phán những ảnh hưởng tiêu cực của thực dân Pháp. Việc lấy Tây, thay vì phản ánh sự hội nhập văn minh, lại trở thành biểu tượng của sự tha hóa: từ ngôn ngữ, trang phục cho đến hành vi, tất cả đều mang vẻ gượng ép, lai căng và lố bịch. Đặc biệt, tác phẩm còn khiến người đọc phải suy ngẫm về thân phận người phụ nữ trong xã hội thực dân nửa phong kiến – bị bóp méo bởi cả định kiến truyền thống lẫn sự du nhập văn hóa thiếu chọn lọc.
Tuy chỉ là một truyện ngắn, Kỹ Nghệ Lấy Tây lại mang sức nặng của một tiểu thuyết xã hội. Ngôn từ của Vũ Trọng Phụng giàu tính hình tượng, giàu chất phóng đại và hài hước, nhưng luôn hướng đến mục tiêu phơi bày sự thật – một sự thật cay đắng về con người và thời cuộc. Tác phẩm cũng là minh chứng cho tài năng châm biếm bậc thầy của ông: không hằn học, không giáo điều, nhưng đủ để khiến người đọc bật cười mà thấy nhói lòng.
Hơn 80 năm sau khi ra đời, Kỹ Nghệ Lấy Tây vẫn giữ nguyên giá trị thời sự và nghệ thuật. Đây không chỉ là tác phẩm đáng đọc của nền văn học hiện đại Việt Nam, mà còn là lời cảnh tỉnh về giá trị sống, bản sắc dân tộc và sự tự trọng trong bất kỳ thời đại nào.
