Mù Khơi của Thanh Tâm Tuyền là một trong những tập truyện ngắn giàu nội lực và mang đậm phong cách hiện sinh nhất của văn học miền Nam Việt Nam trước 1975. Với giọng văn lạnh lùng, trầm uất mà da diết, Thanh Tâm Tuyền không chỉ kể chuyện, mà còn mở ra những tầng sâu của tâm hồn con người – nơi nỗi cô đơn, hoang mang và khát vọng được sống thật hòa quyện thành một tiếng nói thẳm sâu, ám ảnh.
Trong Mù Khơi, người đọc bắt gặp những nhân vật sống giữa một thế giới rạn nứt – vừa thân quen, vừa xa lạ. Họ là những người trí thức, những kẻ thất lạc trong thành phố, những linh hồn lang thang tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời giữa thực tại chông chênh và bóng tối nội tâm. Các truyện không có cốt truyện rõ ràng theo kiểu truyền thống; thay vào đó, Thanh Tâm Tuyền dựng nên một không gian mơ hồ, đứt gãy, nơi mọi thứ dường như chỉ là biểu hiện của sự trống rỗng.
Chất hiện sinh trong Mù Khơi thể hiện rõ ở cảm thức “lạc lõng” của nhân vật. Họ tồn tại, nhưng dường như không sống; họ yêu, nhưng tình yêu ấy lại bị bao phủ bởi nỗi hoài nghi và vô vọng. Cái “mù khơi” trong nhan đề chính là hình ảnh ẩn dụ cho kiếp người – trôi giữa biển đời mịt mù, không bến bờ, không ánh sáng định hướng. Ở đó, con người vừa là nạn nhân của thời đại, vừa là kẻ tự lưu đày trong tâm tưởng của chính mình.
Ngôn ngữ của Thanh Tâm Tuyền trong tập truyện này đặc biệt cô đọng và ám ảnh. Ông không dùng lời kể hoa mỹ, mà chọn những câu văn ngắn, tiết chế, đôi khi như những nhát cắt lạnh lùng, nhưng mỗi chữ đều nặng trĩu cảm xúc. Giữa những mảng tối của hiện thực, vẫn có những khoảng lặng đầy chất thơ – thứ thơ trầm buồn, triết lý và cô độc, mang hơi thở của một tâm hồn mẫn cảm trước thế giới đang sụp đổ.
Điều làm Mù Khơi trở nên độc đáo là cách Thanh Tâm Tuyền dung hòa giữa văn xuôi và thi ca. Ông không kể chuyện để giải thích, mà để khơi dậy – khơi dậy cảm giác, ký ức, những cơn mơ và những nỗi đau không tên. Ở tầng sâu, đó là hành trình của con người đi tìm bản ngã giữa mịt mù đời sống; là tiếng nói phản tỉnh, là khát vọng thoát khỏi những giới hạn của xã hội và của chính bản thân mình.
Mù Khơi không dễ đọc, nhưng một khi đã bước vào thế giới ấy, người đọc khó có thể thoát ra. Nó không chỉ là tác phẩm văn học, mà là một trải nghiệm tâm lý – triết học, nơi mỗi câu chữ như làn khói mỏng, vừa mong manh vừa lan tỏa lâu dài. Với tập truyện này, Thanh Tâm Tuyền khẳng định vị trí của mình như một trong những cây bút tiên phong mở đường cho văn chương hiện đại Việt Nam – một giọng nói cô độc, dữ dội và chân thật đến tận cùng.
