Mussolini Lãnh Tụ Phát Xít của Vũ Tài Lục là một công trình khảo cứu – lịch sử tập trung vào chân dung Benito Mussolini, người sáng lập và lãnh đạo chế độ phát xít Ý trong nửa đầu thế kỷ XX. Cuốn sách không nhằm tôn vinh hay giật gân hóa nhân vật, mà đặt Mussolini trong bối cảnh lịch sử cụ thể của nước Ý và châu Âu sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, từ đó lý giải sự hình thành, phát triển và sụp đổ của một mô hình quyền lực độc tài mang tính cực đoan.
Tác giả Vũ Tài Lục tiếp cận Mussolini như một hiện tượng chính trị – xã hội phức tạp. Từ xuất thân là một nhà báo, một người theo chủ nghĩa xã hội cấp tiến, Mussolini dần chuyển hướng sang chủ nghĩa dân tộc cực đoan, khai thác tâm lý bất mãn, khủng hoảng kinh tế và sự hỗn loạn chính trị của nước Ý để xây dựng phong trào phát xít. Cuốn sách theo sát quá trình biến đổi tư tưởng ấy, cho thấy Mussolini không phải là sản phẩm ngẫu nhiên, mà là kết quả của những mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội Ý thời hậu chiến.
Một trọng tâm quan trọng của Mussolini Lãnh Tụ Phát Xít là việc phân tích cơ chế nắm và giữ quyền lực của Mussolini. Tác giả làm rõ cách ông ta sử dụng tuyên truyền, bạo lực có tổ chức, sự thỏa hiệp với giới tư bản và quân đội, cũng như việc thao túng luật pháp để từng bước thiết lập chế độ độc tài. Những khái niệm như “nhà nước toàn trị”, “lãnh tụ tối cao” hay “sùng bái cá nhân” được đặt trong mạch diễn giải lịch sử cụ thể, giúp người đọc hiểu rõ cách chủ nghĩa phát xít vận hành trong thực tế, chứ không chỉ tồn tại trên khẩu hiệu.
Cuốn sách cũng dành dung lượng đáng kể để bàn về mối quan hệ giữa Mussolini và các lực lượng quốc tế, đặc biệt là sự liên minh với Đức Quốc xã. Vũ Tài Lục chỉ ra rằng tham vọng bành trướng và khát vọng phục hồi “vinh quang La Mã” đã đẩy Mussolini vào những lựa chọn chiến lược sai lầm, dẫn đến sự suy yếu nhanh chóng của nước Ý trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Hình ảnh một lãnh tụ từng được tung hô dần lộ rõ sự bất lực trước thực tế quân sự và kinh tế khắc nghiệt.
Điểm đáng chú ý của Mussolini Lãnh Tụ Phát Xít là thái độ tỉnh táo và chừng mực của tác giả. Vũ Tài Lục không sa vào việc lên án cảm tính, nhưng cũng không trung lập hóa tội ác và hậu quả của chủ nghĩa phát xít. Mussolini được nhìn nhận như một con người cụ thể, với tài năng chính trị nhất định, nhưng đồng thời là kẻ chịu trách nhiệm cho việc đàn áp tự do, phá hủy thể chế dân chủ và kéo đất nước vào thảm họa chiến tranh.
Về mặt văn phong, cuốn sách mang tính học thuật vừa phải, thiên về trình bày logic và dẫn chứng lịch sử, nhưng vẫn giữ được sự mạch lạc, dễ theo dõi. Các sự kiện, nhân vật và bối cảnh được sắp xếp theo tiến trình rõ ràng, giúp người đọc không chuyên cũng có thể tiếp cận và nắm bắt nội dung cốt lõi.
Mussolini Lãnh Tụ Phát Xít không chỉ là một cuốn sách về một cá nhân lịch sử, mà còn là lời cảnh báo về sức hấp dẫn nguy hiểm của các tư tưởng cực đoan trong thời kỳ khủng hoảng. Thông qua câu chuyện về Mussolini, tác phẩm góp phần giúp người đọc hiểu rõ hơn cách một xã hội có thể trượt dài vào độc tài khi nỗi sợ hãi, bất mãn và khát vọng quyền lực bị khai thác một cách có hệ thống.
