Tắt Đèn là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Ngô Tất Tố và cũng là viên ngọc sáng trong kho tàng văn học hiện thực phê phán Việt Nam giai đoạn 1930–1945. Với bút lực mạnh mẽ, ngôn ngữ sắc sảo và trái tim chan chứa lòng thương dân, Ngô Tất Tố đã dựng lên một bức tranh xã hội nông thôn Việt Nam dưới ách đô hộ phong kiến và thực dân, nơi mà con người – đặc biệt là người nông dân – bị dồn đến bước đường cùng.
Tác phẩm kể về cuộc đời đầy bi kịch của chị Dậu – một người phụ nữ nông dân nghèo khổ, nhưng giàu lòng yêu thương và ý chí kiên cường. Trong bối cảnh sưu cao thuế nặng, gia đình chị Dậu bị đẩy vào cảnh cùng quẫn khi chồng chị – anh Dậu – bị ốm nặng mà vẫn bị bắt đi đóng sưu. Để cứu chồng và nuôi các con, chị Dậu buộc phải bán con, bán chó, thậm chí bán cả tài sản cuối cùng trong nhà. Câu chuyện là hành trình chị chống chọi với những bất công, đói khổ và áp bức, đồng thời thể hiện sự phản kháng dữ dội khi bị dồn đến giới hạn cuối cùng.
Tắt Đèn không chỉ là tiếng kêu xé lòng về thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, mà còn là bản cáo trạng đanh thép tố cáo chế độ sưu thuế hà khắc, bóc lột nhân dân đến tận xương tủy. Ngô Tất Tố đã khéo léo dựng nên một không khí u ám, ngột ngạt – đúng như cái tên “Tắt Đèn” – để diễn tả sự tuyệt vọng, bế tắc của người dân bị tước đoạt hết ánh sáng của hy vọng và tự do.
Điểm sáng chói trong tác phẩm chính là hình tượng chị Dậu – một nhân vật phụ nữ điển hình trong văn học Việt Nam. Từ một người nông dân chất phác, cam chịu, chị dần trở nên mạnh mẽ, phản kháng, và dám vùng lên chống lại cường quyền. Hành động đánh trả tên cai lệ để bảo vệ chồng không chỉ thể hiện tình yêu thương mà còn là sự bùng nổ của tinh thần phản kháng, báo hiệu những tia sáng đầu tiên của ý thức đấu tranh.
Ngôn ngữ trong Tắt Đèn chân thực, gần gũi với đời sống nông thôn, giàu chất khẩu ngữ và sinh động. Ngô Tất Tố không tô vẽ, không lý tưởng hóa mà miêu tả chân xác từng số phận, từng mảnh đời bị đẩy vào bóng tối. Cảnh nghèo đói, áp bức, sự vô cảm của quan lại, sự thống khổ của người dân – tất cả được khắc họa rõ nét bằng ngòi bút thấm đẫm hiện thực và lòng nhân đạo sâu sắc.
Dù ra đời cách đây gần một thế kỷ, Tắt Đèn vẫn giữ nguyên giá trị thời sự và nghệ thuật. Đó không chỉ là một tiểu thuyết xuất sắc, mà còn là chứng nhân lịch sử, là tiếng nói mạnh mẽ bênh vực cho quyền sống, quyền làm người của những tầng lớp bị lãng quên. Với Tắt Đèn, Ngô Tất Tố đã khẳng định vị trí của mình như một trong những nhà văn hiện thực vĩ đại nhất của văn học Việt Nam hiện đại. Đây là tác phẩm mà bất kỳ ai yêu quý văn chương và quan tâm đến số phận con người đều nên đọc và suy ngẫm.
